Uzyskanie przychodów z prowadzonej działalności jest możliwe m.in. dzięki odpowiedniemu zarządzaniu zasobami. Jeśli obejmuje nas obowiązek pełnej księgowości, to dodatkowo musimy przedstawiać bilans, czyli dokładne sprawozdanie rachunkowe. Aktywa oraz pasywa są pojęciami istotnymi w biznesie – czym więc dokładnie są, jakie są ich rodzaje i co się do nich zalicza?
Spis treści
Co istotne pasywa i aktywa są ze sobą silnie powiązane. Pierwsze określają źródło finansowania drugich. Jeśli jesteśmy zobowiązani do stworzenia bilansu, to musimy posiadać określone informacje na temat obu tych składników. Czym więc one dokładnie są i jakie wyróżniamy ich rodzaje?
Aktywa – co należy o nich wiedzieć?
Pod pojęciem aktywów znajdują się majątkowe zasoby przedsiębiorstwa, służą one uzyskiwaniu korzyści ekonomicznych. Firma, która posiada aktywa w określonej wysokości musi je odpowiednio nadzorować i nimi zarządzać. Zasoby, którymi dysponuje i które jednocześnie wpisują się w definicję aktywów muszą być uwzględniane w bilansie finansowym.
Aktywa to zasoby majątkowe kontrolowane przez określony podmiot gospodarczy, ich wartość jest wiarygodnie określona, powstały na skutek przeszłych zdarzeń i ich celem jest osiągnięcie korzyści majątkowych w przyszłości.
Aktywa pozwalają przedsiębiorstwu na uzyskanie zarobku.
W zapisach ustawy znajdujemy również pojęcie aktywów netto. W tym wypadku są one równe kapitałowi jednostki, w związku z tym, że dokonano ich pomniejszenia o zobowiązania.
Przykłady aktywów netto:
- prawa autorskie,
- licencje,
- oprogramowanie,
- nieruchomości,
- należności długoterminowe wynikające z umów leasingowych lub kredytów,
- środki i wartość firmy.
Biorąc pod uwagę stopień płynności aktywów, możemy je podzielić na trwale oraz obrotowe.
Aktywa trwałe – czym dokładnie są?
Główną cechą charakterystyczną aktywów trwałych jest ich bardzo niski stopień płynności. W praktyce dla przedsiębiorstwa oznacza to, że ich zamiana na środki pieniężne jest wyjątkowo wolna.
Kolejnym ich ważnym elementem jest długi czas użytkowania, który wynosi ponad 12 miesięcy od dnia bilansowego. Oznacza to, że ten rodzaj aktywów pozostaje w firmie przez co najmniej kilka kolejnych okresów sprawozdawczych.
Poziom przydatności aktywów trwałych obniża się stopniowo, z uwagi na fakt, że zużywa się je w celu produkcji towarów lub świadczenia usług.
Aktywa trwałe wyróżniają się również stosunkowo wysoką wartością. Tutaj pojawia się ich dodatkowy podział na: aktywa trwałe rzeczowe, należność, oraz inwestycje długoterminowe.
Przykłady aktywów trwałych:
- autorskie prawa majątkowe,
- koszty przeprowadzenia prac badawczych,
- grunty,
- środki transportu,
- oprogramowanie,
- patenty,
- licencje,
- koszty zakończonych prac rozwojowych,
- wartość firmy,
- środki trwale,
- środki trwałe w budowie,
- długoterminowe należności leasingowe lub kredytowe, których termin spłaty przekracza rok,
- nieruchomości,
- długoterminowe aktywa finansowe,
- długoterminowe rozliczenia międzyokresowe.
Aktywa obrotowe – co dokładnie powinniśmy o nich wiedzieć?
Aktywa obrotowe są zupełnie innym rodzajem aktywów niż te opisane powyżej. W ich przypadku wyróżniamy znaczną płynność i oczekiwanie, że zostaną one w stosunkowo krótkim czasie zużyte lub sprzedane. Zwykle ma to miejsce w czasie krótszym niżeli 12 miesięcy od dnia bilansowego.
W przypadku aktywów obrotowych możemy powiedzieć, że wyróżnia je nieustanny ruch, a w związku z tym również bardzo sprawnie przemieszczane są w kolejnych fazach w ramach prowadzonej działalności gospodarczej.
Przykłady aktywów obrotowych:
- materiały podstawowe, wykorzystywane w procesie produkcji,
- paliwo,
- materiały pomocnicze (artykuły biurowe czy środki czystości),
- półprodukty,
- zaliczki zapłacone producentom oraz dostawcom,
- inwestycje krótkoterminowe – udziały, akcje, papiery wartościowe, które zostaną sprzedane w okresie nieprzekraczającym roku, udzielone pożyczki, czy środki pieniężne znajdujące się w kasie, na rachunkach bankowych oraz inne środki pieniężne,
- zapasy – materiały, towary handlowe, produkty w toku, gotowe produkty,
- należności krótkoterminowe z tytułu usług i dostaw,
- należności krótkoterminowe z tytułu należności publicznoprawnych – podatków, ubezpieczeń społecznych,
- krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe.
Zadaniem aktywów obrotowych jest przyniesienie korzyści ekonomicznych w ciągu najbliższych 12 miesięcy.
Pasywa – czym dokładnie są i co musimy o nich wiedzieć?
Pasywa są ściśle związane z aktywami. Dokładne zrozumienie aktywów bez znajomości pasywów nie jest właściwie możliwe. Pasywa wskazują na określone źródła finansowania, które zostały wykorzystane w celu wyposażenia przedsiębiorstwa w odpowiednie środki, czyli właśnie aktywa.
Dzięki pasywom dowiadujemy się, w jaki sposób doszło do sfinansowania aktywów.
Wyróżniamy dwie grupy pasywów:
1. Kapitał własny – może on składać się z kilku elementów:
- kapitał podstawowy – czyli początkowy wkład wnoszony przez założycieli spółki,
- kapitał zapasowy – czyli różnica ceny od wartości nominalnej akcji,
- kapitał z aktualizacji wyceny – czyli przeszacowanie środków oraz inwestycji,
- kapitał rezerwowy – który ma za zadanie pokrywanie ewentualnych strat.
- udziały własne,
- zysk/strata z lat ubiegłych,
- zysk/strata netto,
- odpisy z zysku netto w ciągu roku obrotowego,
2. Kapitał obcy – to kapitał, który zostaje oddany pod dyspozycję innej firmy, a po upływie określonego odgórnie czasu musi nastąpić jego zwrócenie. Częstą praktyką jest również wyznaczanie odpowiedniego oprocentowania, co wiąże się z tym, że zwracana suma musi być zwrócona w kwocie powiększonej o ich wartość. Pośród przykładów kapitału obcego wymienia się: pożyczki, kredyty bankowe, zobowiązania publicznoprawne oraz wobec pracowników.
- Zobowiązania długoterminowe,
- rezerwy na zobowiązania,
- zobowiązania krótkoterminowe,
- rozliczenia międzyokresowe,
- rezerwy na zobowiązania,
- kredyty bankowe,
- zobowiązania wobec dostawców,
- środki pochodzące z pożyczek,
- zobowiązania publicznoprawne – np. te pozyskane z budżetu państwa,
- zobowiązania wobec pracowników,
- zobowiązania wynikające z papierów wartościowych.
Zgodnie z Ustawą o Rachunkowości pasywa przedstawia się zgodnie ze stopniem ich wymagalności, z podziałem na kapitały własne, zobowiązania oraz rezerwy na zobowiązania, czyli kapitał obcy.
Aktywa i pasywa w zestawieniu, czyli bilans rachunkowy
Bilans rachunkowy to dokument, który wypełniać muszą wszystkie przedsiębiorstwa, które rozliczają się na zasadach pełnej księgowości. Jest to dokument, który stanowi zestawienie ze sobą zarówno aktywów, jak i pasywów dla danego podmiotu gospodarczego.
Przygotowanie bilansu musi mieć miejsce na początku oraz na końcu okresu sprawozdawczego.
Zestawienie aktywów i pasywów w bilansie określa się jako dokument o dużym znaczeniu statystycznym, który stanowi jednocześnie istotną część przygotowywanego sprawozdania finansowego, za określony czas.
Część przedsiębiorstw ma możliwość wykonywania jedynie uproszczonego bilansu rachunkowego. Taka opcja dostępna jest dla tych firmy, których sprawozdanie finansowe powstaje na podstawie ksiąg rachunkowych. Poza tym niezbędne jest, aby zarówno w poprzednim, jak i bieżącym roku spełniały maksymalnie jeden z warunków:
- średnioroczne zatrudnienie nie przekroczyło 50 osób,
- aktywa w bilansie nie przekroczyły sumy 2 000 000 Euro,
- przychody netto utrzymały się na poziomie poniżej 4 000 000 Euro.
Bilans pozwala nam na uzyskanie informacji odnośnie stanu majątkowego firmy. Określa on sytuację na dany dzień, a przeprowadzany co najmniej dwa razy do roku, pozwala sprawdzić, jak prosperuje przedsiębiorstwo, czy nastąpiła poprawa, czy raczej pogorszenie.
Co powinno znaleźć się w bilansie?
- Określenie dnia bilansowego – czyli data, wskazanie dnia sporządzania bilansu,
- nazwa i adres firmy, dla której sporządzany jest bilans,
- dokładnie wymienione pozycje i grupy aktywów, z jednoczesnym podaniem ich wartości całkowitej,
- dokładnie wymienione pozycje i grupy pasywów, z jednoczesnym podaniem ich wartości całkowitej,
- bilansowa suma aktywów i pasywów,
- podpis osoby sporządzającej bilans oraz kierownika konkretnej jednostki.
W bilansie zdecydowanie najważniejsza jest zasada równowagi finansowej. Zakłada ona, że suma aktywów i suma pasywów muszą być sobie równe. W sytuacji gdy nie udaje się osiągnąć takiej równości – bilans nie został sporządzony poprawnie.
