Kwestie podatkowe obarczone są terminami, których dotrzymywanie jest obowiązkowe. Zdarzają się jednak sytuacje, w których opóźnienia w złożeniu deklaracji, czy opłaceniu podatku nie można było uniknąć. Co wtedy? Czy czekają nas już jedynie konsekwencje karnoskarbowe?
Okazuje się, że funkcjonująca instytucja czynnego żalu może pomóc uniknąć kary. Przede wszystkim konieczne jest złożenie takiego pisma z informacją do naczelnika urzędu skarbowego lub celno-skarbowego. Jeśli równolegle zadbamy o odpowiednie uregulowanie wszystkich ciążących na nas zobowiązań, to możemy skutecznie uniknąć ponoszenia kary.
Spis treści
Czynny żal – co to takiego i dla kogo?
Prawo dopuszcza sytuacje, w których urząd skarbowy może odstąpić od nałożenia kary za przestępstwo lub wykroczenie skarbowe. Jednak, aby naczelnik urzędu miał taką możliwość, konieczne jest działanie ze strony sprawcy, czyli:
- Złożenie czynnego żalu, oznacza to przedłożenie zawiadomienia o popełnieniu czynu zabronionego. Jest to dobrowolne złożenie oświadczenia z informacją o tym, jakiego obowiązku nie dopełniliśmy. Dokument taki musi trafić do naczelnika urzędu skarbowego lub celno-skarbowego.
- Dopełnienie ciążących na nas obowiązków. Konieczne jest również uiszczenie całości zobowiązania wobec urzędu, które nie było wcześniej uregulowane.
W jakich sytuacjach możliwe jest skorzystanie z czynnego żalu?
Zgodnie z prawem osoba, która dopuściła się wykroczenia lub przestępstwa skarbowego, ma możliwość złożenia czynnego żalu w określonych okolicznościach. Zaliczamy do nich:
- nierzetelne prowadzenie ksiąg rachunkowych,
- brak złożenia zeznania podatkowego w terminie,
- bezprawne stosowanie obniżonych stawek VAT,
- nierzetelne wystawianie faktur,
- bezprawne stosowanie zwolnienia z VAT,
- brak zapłaty lub zapłacenie nieodpowiedniego podatku dochodowego – PIT, CIT, lub podatku VAT,
- wyłudzenie zwrotu należności celnej,
- zatajenie przed organem podatkowym prawdziwych rozmiarów prowadzonej działalności gospodarczej,
- wyłudzenie pozwolenia celnego.
Co decyduje o skuteczności instytucji czynnego żalu?
Jeśli czynny żal ma być skuteczny, to podatnik musi spełnić określone warunki. Przede wszystkim konieczne jest, aby przyznał się on do wykroczenia lub przestępstwa skarbowego, zanim fakt ten zostanie udokumentowany przez naczelnika urzędu skarbowego lub celno-skarbowego. Jednocześnie przyznanie się musi mieć miejsce zanim rozpoczną się czynności prowadzone przez organy ścigania, które zmierzają do wykrycia przestępstwa lub wykroczenia. Oznacza to więc, że czynny żal będzie skuteczny jeśli przyznamy się, zanim rozpoczną się kontrole, przeszukania czy czynności sprawdzające.
W jakich sytuacjach NIE można skorzystać z czynnego żalu?
Istnieją jednak również sytuacje, w których osoba będąca sprawcą wykroczenia lub przestępstwa skarbowego nie ma możliwości skorzystania z instytucji czynnego żalu. Dzieje się tak w następujących sytuacjach:
- trwa postępowanie kontrolne,
- otrzymał wezwanie w związku z wykroczeniem lub przestępstwem skarbowym, a organy udokumentowały już jego popełnienie,
- nakłaniał do popełnienia wykroczenia lub przestępstwa skarbowego inną osobę,
- zorganizował grupę lub związek, którego celem było popełnienie przestępstwa skarbowego.
WAŻNE!
Skuteczność czynnego żalu uzależniona jest od dopełnienia obowiązków względem naczelnika urzędu skarbowego lub celno-skarbowego. W związku z tym, należy jak najszybciej, nawet w dniu składania czynnego żalu, złożyć zaległe deklaracje lub opłacić zobowiązania publicznoprawne wraz z odsetkami.
W jaki sposób można złożyć czynny żal i zaległe deklaracje?
Podatnik ma do dyspozycji trzy drogi:
- Osobista wizyta w urzędzie skarbowym – tym, w którym się rozliczamy.
- Wysłanie listem poleconym – na adres urzędu skarbowego, w którym się rozliczamy.
- Elektronicznie – przez serwis e-Deklaracje.
Gdzie można załatwić sprawę złożenia czynnego żalu?
- Urzędy skarbowe.
- Urzędy skarbowo-celne.
- Urzędy skarbowe dla największych podmiotów.
Kiedy składa się czynny żal?
Czynny żal można złożyć w dowolnie wybranym momencie. Należy jednak mieć na uwadze, że znaczenie może mieć czas. Jeśli dojdzie do pomyłki lub pominięcia terminu, warto zrobić to od razu, gdy tylko zauważymy sytuacje, równocześnie dopełniając swoich obowiązków podatkowych.
Musimy pamiętać, że nasz czynny żal nie przyniesie skutku, w sytuacji, gdy organ podatkowy posiadał już wcześniej udokumentowaną informację o popełnieniu wykroczenia lub przestępstwa skarbowego. Nie zadziała on również, jeśli organy ścigania rozpoczęły czynności służbowe – przeszukanie, czynności sprawdzające czy kontrole zmierzające do ujawnienia czynu zabronionego. Wyjątek stanowi sytuacja, gdy podjęcie takiej czynności miało na celu zdobycie podstaw do rozpoczęcia postępowania.
Jaki jest koszt czynnego żalu?
Jest to bezpłatna instytucja, w związku z czym jedyne koszty, jakie możemy ponieść wynikają z zatrudnienia pełnomocnika do realizacji tej sprawy w naszym imieniu.
Jak długo trwa rozpatrzenie czynnego żalu?
Tutaj sytuacja może być bardzo indywidualna i zależeć od określonego urzędu. Wynika to z faktu, że w ustawie nie znajduje się żadna informacja, która przewidywałaby terminy procesowe, dotyczące rozpatrywania zawiadomienia o popełnieniu czynu zabronionego.
Czy możliwe jest odwołanie się od decyzji?
Jeśli naczelnik urzędu skarbowego lub celno-skarbowego uzna, że czynny żal jest nieskuteczny, to dalsze postępowanie będzie prowadzone na zasadach ogólnych.
Korekta deklaracji a czynny żal
Co istotne, jeśli nasza deklaracja była złożona w terminie, jednak pojawił się w niej błąd i musimy złożyć korektę, to nie ma podstaw do składnia czynnego żalu. Inaczej niż w sytuacji, gdy w ogóle nie złożyliśmy deklaracji. Wówczas tylko czynny żal może nas uchronić przed poniesieniem kary.
Jak powinien wyglądać czynny żal i co powinno się w nim znaleźć?
Czynny żal to pismo, które składamy do naczelnika urzędu skarbowego lub urzędu celno-skarbowego. Informujemy w nim o tym, że naruszyliśmy obowiązki podatkowe lub celne. Takie pismo powinno się złożyć w urzędzie, w którym się rozliczamy. Jeśli jednak się pomylimy, zostanie odpowiednio przekierowane do właściwego urzędu.
Forma złożenia czynnego żalu może być różna. Dozwolone jest przedłożenie go na piśmie, ustnie do protokołu, a także w formie elektronicznej – wówczas wysyła się pismo na skrzynkę e-PUAP odpowiedniego urzędu skarbowego lub celno-skarbowego, bądź przez platformę e-Urząd Skarbowy. Jeśli decydujemy się na złożenie pisma online, to konieczne jest podpisanie go podpisem kwalifikowanym, profilem zaufanym lub podpisem osobistym.
UWAGA!
Czynny żal najlepiej podpisać i złożyć osobiście, a nie z pomocą pełnomocnika. Podpis innej osoby na piśmie kierowanym do urzędu skarbowego i złożenie go, mogą zostać odebrane jako zawiadomienie o popełnieniu wykroczenia lub przestępstwa karnoskarbowego, a nie jako dobrowolne przyznanie się do winy sprawcy.
Nie istnieje urzędowo określony wzór ani formularz do czynnego żalu. W związku z tym, jeśli chcemy go złożyć, musimy odpowiednie pismo sporządzić samodzielnie. Konieczne jest zawarcie w nim określonych elementów:
- dokładne dane podatnika,
- adresat, czyli w tym wypadku naczelnik urzędu skarbowego lub celno-skarbowego,
- opis czynu, jaki został popełniony oraz związanych z nim okoliczności,
- wskazanie osób, które były związane z opisanym czynem zabronionym,
- informacja dotycząca tego, czy czyn został naprawiony przez sprawcę, a jeśli nie to w jaki sposób i w jakim terminie zobowiązuje się do zrobienia tego.
Rozpatrzenie czynnego żalu przez naczelnika urzędu skarbowego lub celno-skarbowego
O tym, czy nasz czynny żal został rozpatrzony dowiemy się z podjętych przez organ kroków. Może on uznać:
- Czynny żal za skuteczny – nie pojawi się tu specjalna informacja w osobnym piśmie. Naczelnik urzędu skarbowego lub celno-skarbowego odstąpi jedynie od nałożenia kary za niedopełnienie obowiązków podatkowych lub celnych. W niektórych sytuacjach organ ma możliwość wskazania Ci nowych terminów, w których będziesz musiał zrealizować obowiązki, których nie dopełniłeś.
- Czynny żal za nie skuteczny – ma to miejsce, jeśli zachodzą określone okoliczności wskazane przez ustawę. W takiej sytuacji prowadzone będzie postępowanie w sprawie wykroczenia lub przestępstwa skarbowego, na zasadach Kodeksu karnego skarbowego.
Co grozi sprawcy za przestępstwo lub wykroczenie skarbowe?
Konsekwencje są zależne od wielkości przewinienia. Mogą obejmować:
- grzywnę,
- mandat skarbowy,
- wyrok sądowy i pozbawienie wolności.
Co zmienia w czynnym żalu Polski Ład?
W Polskim Ładzie pojawiają się dodatkowe obowiązki związane z czynnym żalem. Nowe regulacje mają obowiązywać już od początku 2022 roku. Zmiany dotyczą przede wszystkim tego, jak szybko złożona zostanie korekta. Na mocy nowych przepisów, aby czynny żal został uznany, konieczne będzie jego złożenie przez podatnika zanim wszczęte zostanie postępowanie przygotowawcze dotyczące wykroczenia lub przestępstwa skarbowego.
Warto zauważyć, że organy podatkowe nie mają obowiązku informowania o tym, że przepis w danym przypadku znalazł zastosowanie. W konsekwencji podatnik nawet składając poprawną korektę JPK czy innych dokumentów, nie wie, czy w jego sprawie nie toczy się właśnie takie postępowanie.
Polski Ład wprowadza przepis, który sprawa, że odtąd nie będzie konieczności załączania czynnego żalu do korekt jednolitego pliku kontrolnego. W związku z tym wraz z początkiem roku 2022 do korygowania deklaracyjnej oraz ewidencyjnej części JPK_V7, zastosowanie znajdzie przekształcony art.16 a ust.1 Kodeksu karno-skarbowego. Dowiadujemy się z niego, że osoba, która po popełnieniu czynu zabronionego związanego ze złożeniem deklaracji lub księgi, niezwłocznie przedłoży poprawną korektę, nie podlega karze.
