Okazuje się, że w większości przypadków w naszym kraju posiadanie gospodarstwa rolnego i statusu rolnika indywidualnego jest dziedziczne. Chodzi dokładnie o to, że podstawowym wymogiem jest posiadanie ziemi. Oczywiście możemy zdecydować się na jej kupno lub dzierżawę, jednak zostanie rolnikiem od zera, może wcale nie być takie proste.
Podstawą będzie tu Ustawa o kształtowaniu ustroju rolnego. Chodzi w niej przede wszystkim o profesjonalizację rolnictwa, co wiąże się z ograniczeniem do niego dostępu osobom z zewnątrz. W związku z tym, jeśli chcesz zostać rolnikiem, to konieczne będzie spełnienie kilku warunków, co będzie wymagało nieco czasu i cierpliwości.
Spis treści
Kto może zostać rolnikiem?
Jeśli pochodzisz z rolniczej rodziny, to najpewniej dostaniesz gospodarstwo w spadku i będziesz mieć możliwość prowadzenia działalności rolniczej. W innej sytuacji konieczne jest dopełnienie szeregu formalności, które bywają stosunkowo trudne. W pierwszej kolejności należy więc zajrzeć do przepisów.
Zgodnie z prawem rolnikiem indywidualnym może zostać osoba, która posiada właściwe kwalifikacje rolnicze, ponadto musi ona posiadać, dzierżawić lub użytkować nieruchomości rolne o powierzchni nie mniejszej niż 1 ha, ale również nie większej niż 300 ha. Kolejnym ważnym wymogiem jest to, aby od co najmniej 5 lat zamieszkiwać w gminie, w której znajduje się ziemia, i przez ten czas prowadzić swoje gospodarstwo osobiście.
Jak zdobyć kwalifikacje rolnicze i co to takiego?
Co więc ustawa rozumie przez kwalifikacje rolnicze? Przede wszystkim będzie to odpowiednie wykształcenie kierunkowe – zawodowe, zasadnicze branżowe, średnie, średnie branżowe, lub wyższe – powinno być jednak związane z branżą rolniczą. W takim kierunku idą jednak najczęściej osoby, które stosunkowo wcześnie decydują się na prowadzenie gospodarstwa rolnego. Czy jednak bez wykształcenia nie mamy już szans? Niekoniecznie.
Musimy zadbać również o posiadanie odpowiedniego stażu pracy w rolnictwie – powinno to być przynajmniej 3 lata. Nawet jeśli nie jest ono związane z branżą, znaczący może być właśnie staż pracy, jednak wówczas musi on wynosić 5 lat. Potwierdzeniem stażu będzie ubezpieczenie w KRUS, opłacane przez określony okres, a także zaświadczenie od wójta o prowadzeniu działalności rolnej w danej gminie lub zatrudnienie w gospodarstwie, lub spółdzielni rolnej.
Warto jednak rozważyć inne opcje. Jeśli nie posiadamy odpowiednio długiego stażu w pracy na roli lub odpowiednich kwalifikacji, to zdecydowanie najkrótszą drogą, aby uzyskać status rolnika będzie ukończenie rolniczych studiów podyplomowych.
Co daje status rolnika indywidualnego?
Jego posiadanie wiąże się dla osoby prowadzącej gospodarstwo z wieloma udogodnieniami, zalicza się do nich:
- niższe składki na ubezpieczenie społeczne,
- możliwość uzyskiwania dotacji i dopłat z Unii Europejskiej,
- zdecydowanie większa swoboda jeśli chodzi o zakup ziemi, a także brak konieczności posiadania zgody KOWR na dokonanie transakcji,
- brak składek na ubezpieczenie zdrowotne dla rolników, którzy posiadają mniej niż 6 hektarów ziemi.
Zakup ziemi rolnej – kto może go dokonać?
Jako rolnik indywidualny nie będziesz miał większych ograniczeń, aby nabyć nieruchomość rolną. Istnieje jednak limit 300 ha posiadanej ziemi. Jeśli jednak nim nie jesteś, to wiele zależy od tego, co dokładnie chcesz kupić, a więc:
- W sytuacji, gdy powierzchnia działki rolnej jest mniejsza niż 1 ha, to w teorii może ją nabyć każdy, jednak pojawia się zastrzeżenie, że prawo pierwokupu ma Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa.
- W sytuacji, gdy sprzedający nieruchomość rolną jest naszym bliskim krewnym, nie musimy się obawiać zainteresowania ze strony Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa, a dodatkowo maksymalna wielkość nabywanej nieruchomości może wynieść 300 ha.
- Jeśli jednak wielkość działki przekracza 1 ha, a sprzedający nie jest Twoim krewnym, to aby doszło do transakcji, konieczna jest zgoda Dyrektora Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa. Udzielana jest ona w formie decyzji administracyjnej. Taka sytuacja może okazać się problematyczna.
W jaki sposób można uzyskać zgodę KOWR na zakup działki rolnej?
Jak już wspomnieliśmy jest ona wydawana w trybie decyzji administracyjnej. Wniosek o nią może złożyć zarówno osoba sprzedająca, jak i kupująca nieruchomość rolną. Będą się one jednak nieco od siebie różnić. Każda ze stron składając taki wniosek musi podać dokładne dane kupującego, jak i sprzedającego, a także przedmiot transakcji wraz ze szczegółowym opisem – wypis z ewidencji gruntów i budynków, odpis z księgi wieczystej lub jej numer.
Ponadto niezbędne jest wskazanie, w jakim celu nieruchomość jest nabywana i jakie są plany związane z jej użytkowaniem. W związku z tym osoba nabywająca działkę musi się zobowiązać do prowadzenia w jej obrębie działalności rolnej. Co istotne Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa ma prawo tę kwestię kontrolować.
Po stronie sprzedającego leży konieczność wykazania, że nie było możliwości zbycia nieruchomości na rzecz rolnika oraz że sprzedaż nie doprowadzi do nadmiernej koncentracji gruntów rolnych.
Z kolei kupujący musi wykazać swoje kwalifikacje rolnicze, a także zobowiązać się do zamieszkiwania na terenie gminy, w której znajduje się nieruchomość przez okres 5 lat. W tym czasie wymaga się, aby osobiście zajmował się prowadzeniem gospodarstwa. Oznacza to, że nie może więc ani sprzedać ziemi, ani przekazać jej w posiadanie innemu podmiotowi.
Z pozoru są to jasne i proste do spełnienia warunki. Warto jednak bliżej przyjrzeć się ustawie, która zawiera wiele odstępstw i warunków dodatkowych.
Widać to już w kwestii pierwszeństwa zakupu ziemi przez rolników. Sprzedający, aby udowodnić, że nie było takiej możliwości musi wystawić ogłoszenie w systemie teleinformatycznym KOWR, jeśli w ciągu miesiąca nie odpowie na nie żaden inny rolnik, plus potwierdzone zostanie, że oczekiwana cena sprzedaży nie przekracza średniej o więcej niż 50%, można uznać, że istotnie nie było możliwości jej zbycia na rzecz rolnika.
Brak możliwości zbycia nieruchomości przez 5 kolejnych lat przez kupującego również jest względna. Po pierwsze w ustawie znajduje się cała lista odstępstw od tej zasady, a po drugie ma on możliwość starania się o zgodę KOWR w sytuacjach wyjątkowych.
Jak założyć gospodarstwo rolne?
Działalnością rolniczą określa się produkcję, hodowlę lub uprawę produktów rolnych, bądź również utrzymywanie użytków rolnych w stanie, który daje możliwość wypasu lub uprawy. Dokładny opis znajdziemy w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych, która ze szczegółami wskazuje, co określa się jako działalność rolniczą, a co nie – ponieważ z dochodów związanych z jej prowadzeniem nie odprowadza się podatku dochodowego tylko rolny.
Podatek rolny uzależniony jest od wielkości posiadanego areału. Warto wiedzieć, że prowadzenie działalności rolniczej podlega również regulacjom podatku o VAT. W związku z tym w określonych sytuacjach należy zarejestrować się jako vatowiec.
Kolejnym krokiem będzie konieczność zarejestrowania się w urzędzie gminy oraz u organów, które sprawują urzędowy nadzór nad produkcją żywności – Państwowa Inspekcja Sanitarna oraz Inspekcja Weterynaryjna.
Prowadząc działalność rolną masz możliwość korzystania z dotacji i dofinansowań na podstawie odpowiednich wniosków. Oznacza to, że konieczne może być udanie się do Agencji Modernizacji i Restrukturyzacji Rolnictwa.