Od pewnego czasu o mobbingu słyszy się coraz więcej. Z pewnością zjawisko to jest nagłaśniane i wskazywane w mediach, czy w różnego rodzaju publikacjach, dotyczących zarządzania ludźmi. Jest on obecny również w kodeksie pracy oraz źródłach, które informują nas o prawach pracowniczych. Samo określenie mobbing zna właściwie każdy, jednak często jest nam bardzo trudno dokładnie określić, czym on jest. Z pewnością nie jest dobry, ani pożądany.
Spis treści
Jak można zdefiniować mobbing i czym on dokładnie jest?
Definicja mobbingu znajduje się w kodeksie pracy 94.3 ustęp 2. Dowiadujemy się z niego, że jest to sytuacja celowego, świadomego oraz uporczywego nękania pracownika. Może ona mieć charakter werbalny lub niewerbalny. Dopuścić się go względem danej osoby może przełożony, inni pracownicy, większa ilość osób lub cała organizacja. Prowadzi to do pogorszenia stanu psychicznego pracownika, obniżenia poziomu jego samooceny, pojawienia się stanów lękowych, czy poczucia odosobnienia.
Art. 943 § 2
Mobbing oznacza działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników.
Rozpoznanie mobbingu – nie zawsze jest oczywiste
Istnieje szereg czynników, które muszą występować jednocześnie, aby można było mówić o występowaniu mobbingu w pracy i uznaniu konkretnej osoby za jego ofiarę. Obecne muszą być następujące elementy:
- Działania lub zachowania występują długotrwale i są uporczywe,
- Działania lub zachowania są skierowane przeciwko pracownikowi lub go bezpośrednio dotyczą,
- Działania lub zachowania opierają się na nękaniu i zastraszaniu,
- Prowadzone działania lub zachowania sprawiają, że u danego pracownika pojawia się zaniżona ocena przydatności zawodowej, poczucie ośmieszenia, czy tez poniżenia, albo również uczucie wyeliminowania lub odizolowania od zespołu pracowników,
- Celem prowadzonych działań i zachowań jest ośmieszenie lub poniżenie pracownika, odizolowanie go od innych pracowników, lub eliminacja z zespołu.
Jakie działania mogą występować w przypadku mobbingu?
Różne źle widziane działania i zachowania mogą negatywnie wpływać na konkretne aspekty życia zawodowego i samych pracowników. W związku z tym pojęcie mobbingu jest dość szerokie, gdyż może on przyjmować różne formy. Właśnie dlatego różne zagadnienia z nim związane klasyfikuje się na określone grupy, które pomagają lepiej i łatwiej rozpoznać sytuację. Wyróżniamy:
- Działania, które mają negatywne oddziaływanie na proces komunikacji.
- Działania, które sprawiają, że pracownik jest negatywnie postrzegany w miejscu pracy.
- Działania, które mają negatywny wpływ na relację pomiędzy pracownikami.
- Działania, które działają szkodliwie dla zdrowia pracownika.
- Działania, które negatywnie oddziałują na pozycję zawodową pracownika.
Jak rozpoznać mobbing?
Najbardziej charakterystyczne jest to, że takie działania muszą mieć długotrwały charakter. Oznacza to, że jeśli jednostkowa sytuacja będzie nieprzyjemna, czy nosząca znamiona mobbingu, to raczej o nim wówczas nie mówimy. Chodzi o coś co się powtarza w sposób regularny i negatywnie wpływa na pracownika.
Mobbing często jest przemocą, chociaż nie bezpośrednią – pojawiają się tu gesty oraz słowa. Osoba mobbingująca będzie ironiczna i cyniczna, może również zastraszać, czy niesłusznie krytykować pracownika na każdym kroku. Właśnie takie cechy można dostrzec u osób, które się tego dopuszczają. Warto również spojrzeć na to od strony ofiary, którą z pewnością stajemy się, gdy czujemy się nękani i tracimy zdolność bronienia się przed tym.
Mobbing i jego objawy
Mobbing może przejawiać się na różne sposoby. Osoba, która dopuszcza się takich działań, może przykładowo bez uzasadnienia podważać kompetencje pracownika. Często pojawia się również postępowanie takie jak przerywanie zdania w pół słowa, uniemożliwianie wypowiedzi, czy reagowanie krzykiem i agresją na wszelkie pytania.
Charakterystyczne są ponadto takie zachowania, jak ignorowanie pracownika i bez powodu przenoszenie go do miejsca, w którym nie będzie miał kontaktu ze współpracownikami. Pojawiają się ponadto groźby, które mogą dotyczyć zwolnienia, utraty pracy, czy zaskarżenia. Wyśmiewanie i poniżanie ofiary ma miejsce nie jedynie na osobności, ale głównie przy całym zespole.
Pojawiają się również zachowania, które utrudniają codzienną pracę. Wcześniej powierzone zadania bywają nagle odbierane, lub pracownik otrzymuje duże ilości dodatkowej pracy, a szczególnie takiej, której nie da się zrealizować lub jest to zupełnie niepotrzebne. Warto jednak pamiętać, że takich zachowań może być zdecydowanie więcej, tutaj mamy jedynie przykłady, które wskazują, na co zwrócić uwagę.
Zdarza się również, że pracownicy słyszą iż na ich miejsce czeka wiele innych osób i jeśli nie są zadowoleni, to nic ich nie trzyma. Takie zdanie może usłyszeć, gdy zgłosi, że nie przyjdzie do pracy z powodu choroby, lub będzie dopytywał o dni wolne. Negatywnie wpływa to na pewność siebie pracownika i jego wiarę we własne możliwości.
Do jakich konsekwencji prowadzi mobbing?
Dla pracownika, który jest ofiarą mobbingu przychodzenie do pracy staje się udręką i ogromnym stresem. Ma z tym nie mały problem, a jednocześnie bardzo obawia się utraty stanowiska. Takie działania i zachowania powodują, że silnie odczuwalny jest brak szacunku ze strony innych osób, co prowadzi do utraty wiary we własne siły i możliwości, zamykania się w sobie, a nawet podupadania na zdrowiu i rozwoju depresji.
Czy przed mobbingiem można się skutecznie bronić?
Przede wszystkim stając się ofiarą mobbingu powinniśmy mieć świadomość, że możemy, jak również powinniśmy z nim walczyć. Takie sprawy rozpatrywane są przez sąd pracy. Jednak musimy wiedzieć, że powinniśmy wcześniej jak najlepiej przygotować się do takiego oskarżenia.
W tej sytuacji niezbędne są dowody na to, że mobbing rzeczywiście miał miejsce. Musimy je zebrać. W tym czasie jednak powinniśmy również dalej starać się rzetelnie wykorzystać wszystkie obowiązki zawodowe.
Bardzo częstym wytłumaczeniem osób, które dopuszczają się mobbingu jest to, że dana osoba nie wywiązuje się z powierzonych obowiązków, a jeśli już to robi to realizuje je źle. W związku z tym warto dbać, aby przy każdej naszej rozmowie, z osobą mobbingującą był obecny świadek, a wszelkie nowe zadania i obowiązki postarajmy się zawsze mieć na piśmie, nawet w wiadomości e-mail.
Jeśli mamy pewność, że nie będziemy mogli liczyć na pomoc współpracowników w sądzie, to bardzo pomocnym dowodem może się okazać nagranie rozmowy. Takich nagrań nie możemy udostępniać ani sprzedawać, ponadto nie zawsze są one dopuszczane przez sąd jako materiał dowodowy.
Gdy wiemy, że padliśmy ofiarą mobbingu możemy natychmiast rozwiązać umowę o pracę i domagać się odszkodowania z tytułu szkód dla naszego zdrowia. Jeśli z umowy zrezygnowaliśmy przez mobbing możemy także ubiegać się o zadośćuczynienie pieniężne.
Pracodawca ma obowiązek przeciwdziałać mobbingowi
W Kodeksie Pracy znajdujemy również informację o tym, że to pracodawca zobowiązany się do przeciwdziałania mobbingowi. Oznacza to, że ma on wszelkimi sposobami zapobiegać występowaniu tego zjawiska, a jeśli się pojawi podejmować niezbędne kroki, aby rozwiązać zaistniałą sytuację.
W miejscu pracy mobbingowi zapobiegać mogą:
- odpowiednie sposoby zarządzania personelem,
- antymobbingowe prawo wewnątrz organizacji,
- kreowanie odpowiedniej etyki i kultury organizacyjnej firmy.