Osoby, którym pozostało jedynie 4 lata do emerytury, można uznać za jedną z najbardziej chronionych grup pracowniczych. Prawo zabezpiecza ich interesy, ponieważ z uwagi na wiek jest to najbardziej narażona na dyskryminację grupa na rynku pracy. W związku z tym obowiązujący jest okres ochronny, w czasie którego nie można im wypowiedzieć umowy, ani zmienić warunków zatrudnienia. Kiedy i komu przysługuje okres ochronny? Co musisz na jego temat wiedzieć?
Kto i kiedy jest chroniony przed zwolnieniem z pracy? Czemu pracownicy zbliżający się do wieku emerytalnego nie mogą otrzymać wypowiedzenia umowy? Czy prawo chroni jedynie przed zwolnieniem? Sprawdź najważniejsze informacje o ochronie przedemerytalnej dla pracowników i policz, kiedy zacznie ona Ciebie obowiązywać.
Spis treści
Ile wynosi wiek uprawniający do ochrony przedemerytalnej — komu przysługuje okres ochronny?
Dokładne zasady ochrony przedemerytalnej regulowane są przez artykuł 39 Kodeksu Pracy. Znajdziemy w nim następującą informację:
„pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do emerytury z osiągnięciem tego wieku”
W związku z tym obecnie nie ma możliwości wypowiedzenia umowy o pracę kobiecie, która skończyła 56 lat, oraz mężczyźnie, który ukończył 61 lat. Jeśli natomiast z racji wykonywanego zawodu masz prawo do wcześniejszej emerytury, to okres ochronny zaczyna obowiązywać na 4 lata przed nabyciem prawa do wcześniejszej emerytury.
Warto jednak zaznaczyć, że sam wiek nie wystarczy, aby przysługiwał nam okres ochronny. Duże znaczenie ma również staż pracy. Wymagane jest przepracowanie 20 lat przez kobiety i 25 lat przez mężczyzn. Jeśli nie masz takiego stażu pracy, to nie będzie Ci przysługiwać emerytura. To ważny element wpływający na ochronę przedemerytalną, bo jeśli nie przepracowałeś dostatecznej ilości lat i emerytura Ci nie przysługuje, to ochrona również nie jest dla Ciebie.
Czy po nabyciu prawa do emerytury okres ochronny przestaje obowiązywać?
Zasadniczo, w momencie, w którym pracownik nabywa prawo do emerytury, okres ochronny przestaje obowiązywać. W związku z tym może on otrzymać wypowiedzenie umowy o pracę. Jednak 1 października 2017 roku weszła w życie ustawa z dnia 16 listopada 2016 o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw i wprowadziła ona tzw. okresy przejściowe. Oznacza to, że niektóre osoby, które osiągną wiek emerytalny, nadal będą podlegały ochronie przed zwolnieniem z pracy.
„Pracownicy, którzy w dniu wejścia w życie niniejszej ustawy nie są objęci ochroną stosunku pracy wynikającą z art. 39 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy i osiągną wiek emerytalny wynoszący dla kobiet 60 lat i dla mężczyzn 65 lat przed upływem 4 lat od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy, podlegają ochronie stosunku pracy, o której mowa w tym przepisie, przez okres 4 lat, licząc od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy, także wówczas, gdy upływ tego okresu przypadnie po osiągnięciu wieku 60 lat przez kobiety i wieku 65 lat przez mężczyzn”. – Art. 29.1. Ustawy z dnia 16 listopada 2016 roku o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw
Czy pracownika zatrudnionego na umowie na czas określony obejmuje okres ochronny?
Kluczowa wydaje się kwestia pracy na czas określony, gdy umowa kończy się przed osiągnięciem przez pracownika wieku emerytalnego. Wyroki sądów w tej kwestii ukazują to jako kwestię sporną i problematyczną. Z jednej strony wskazywana jest ochrona zatrudnienia, a z drugiej, fakt, że umowa została zakończona. Sprawa z pewnością będzie musiała być rozpatrywana indywidualnie.
Inaczej wygląda kwestia zatrudnienia na zastępstwo, które również jest umową na czas określony. W takiej sytuacji umowa będzie rozwiązania z momentem jej wygaśnięcia, nawet w przypadku osoby, która jest w wieku objętym ochroną. Osoby w wieku przedemerytalnym mogą więc podjąć się takiej pracy, jednak nie będzie to dla nich sposób na bezpieczne doczekanie emerytury.
Czy okres ochronny przed emeryturą obejmuje jedynie wypowiedzenie umowy o pracę?
Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego pracownicy, których obejmuje okres ochronny, chronieni są przed wypowiedzeniem umowy o pracę, ale również przed zmianą warunków zatrudnienia i wynagradzania. Nie można im więc zmienić wymiaru etatu, czy odebrać dodatku funkcyjnego.
Jednak wyjątek stanowi sytuacja, w której w całym zakładzie pracy przyjęto nowe zasady wynagradzania dla wszystkich pracowników, lub też zmiany dotyczą ogółu pracującego w konkretnej grupie zawodowej. Jeśli zajdzie taka sytuacja, to możliwe jest zmienienie sposobu zatrudnienia i wynagradzania. Zmiany jedynie u pracownika starszego, bezpośrednio przed emeryturą mogłyby być bowiem wyrazem dyskryminacji, dlatego prawo chroni takie osoby i zabezpiecza ich interesy.
Ponadto zmiana może mieć miejsce w sytuacji, gdy pracownik utraci zdolność do wykonywania dotychczasowej pracy — konieczne jest potwierdzenie orzeczeniem lekarskim. Dodatkowo również, gdy nie ze swojej winy utraci uprawnienia niezbędne do wykonywania pracy, będzie można zwolnić go w okresie ochronnym.
W jakich sytuacjach ochrona przedemerytalna nie obowiązuje?
Nie każdy pracownik może zostać objęty ochroną przedemerytalną. W niektórych sytuacjach nie będzie ona obowiązywać. Zaliczamy do nich następujące przypadki:
1. Rozwiązanie umowy o pracę bez zachowania okresu wypowiedzenia z winy pracownika. Zgodnie z art. 52 Kodeksu Pracy, jeśli pracownik dopuści się ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych, popełni przestępstwo w czasie trwania umowy, które uniemożliwi dalsze zatrudnianie go na danym stanowisku, jeśli przestępstwo jest oczywiste, lub stwierdzono je prawomocnym wyrokiem, bądź z własnej winy utraci uprawnienia niezbędne do wykonywania pracy na konkretnym stanowisku.
2. Rozwiązanie umowy o pracę za porozumieniem stron, zgodnie z artykułem 30 Kodeksu Pracy.
3. Sytuacje, w których istnieją przesłanki do rozwiązania z pracownikiem umowy o pracę bez wypowiedzenia, bez jego winy, takie jak:
-
- pracownik jest niezdolny do pracy przez okres dłuższy niż 3 miesiące — jeśli zatrudnienie u danego pracodawcy trwało krócej niż 6 miesięcy lub dłużej niż łączny okres pobierania z tego tytułu wynagrodzenia i zasiłku,
- pracownik pobierał świadczenie rehabilitacyjne przez pierwsze 3 miesiące, gdy był zatrudniony u danego pracodawcy co najmniej 6 miesięcy lub gdy niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem przy pracy, lub chorobą zawodową. Także, jeśli doszło do nieusprawiedliwionej nieobecności pracownika z przyczyn innych niż choroba, a trwającej ponad 1 miesiąc, zgodnie z art. 53 Kodeksu pracy.
4. Upadek i likwidacja pracodawcy.
5. Wykonywanie pracy w oparciu o umowę cywilno-prawną: o dzieło, zlecenie.
6. Pracownik uzyskał prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.
Jeśli pracodawca chce zwolnić pracownika bez ponoszenia konsekwencji związanych z ochroną przed wypowiedzeniem, należy wręczyć wypowiedzenie, zanim rozpocznie się okres ochronny. Okres wypowiedzenia może kończyć się już w okresie ochronnym pracowników. Mimo wszystko takie postępowanie jest często potępiane. Uznaje się je za takie, w którym pracodawca nie chce zatrudniać pracownika, którego nie będzie mógł zwolnić. Wręczenie wypowiedzenia tuż przed okresem ochronnym sprawia, że osoba taka staje w bardzo trudnej sytuacji. Może mieć duże problemy ze znalezieniem nowej pracy, a czasem będzie to wręcz niemożliwe, właśnie ze względu na wiek. Nie będzie miała możliwości pracy ani przejścia na emeryturę.
Co, jeśli pracownik otrzyma wypowiedzenie w okresie ochronnym?
Wypowiedzenie pracownikowi umowy o pracę wbrew zakazowi wynikającemu z art. 39 Kodeksu Pracy skutkuje tym, że pracownik może wnieść odwołanie do sądu pracy w terminie 21 dni od momentu wręczenia mu wypowiedzenia. Jeśli była to umowa na okres próbny, to jego roszczenia mogą obejmować jedynie odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za czas, do którego upływu umowa miała trwać. W przypadku umów na czas określony i nieokreślony może natomiast domagać się: uznania wypowiedzenia za bezskuteczne bądź przywrócenia do pracy — w sytuacji, gdy umowa uległa już rozwiązaniu, lub odszkodowania.
Pracodawca powinien więc zwrócić uwagę na to, czy osoba, której chce wręczyć wypowiedzenie, nie jest w okresie ochronnym. Sytuacja taka może się dla niego wiązać ze znaczącymi konsekwencjami również finansowymi. Wszak istnieją również sytuacje, w których rozwiązanie umowy z takim pracownikiem będzie możliwe.
Jak wyliczyć okres ochronny przed emeryturą? Skąd wiedzieć, jaki jest Twój wiek emerytalny i kiedy możesz skorzystać z objęcia ochroną?
Przejście na emeryturę jest możliwe we wskazanym wyżej wieku – 60 lat dla kobiet i 65 dla mężczyzn. Jednak okres ochrony przedemerytalnej rozpoczyna się konkretnego dnia. Skąd więc wiadomo, od jakiej dokładnie daty go liczyć? Co jest tu wyznacznikiem? Każdy łatwo wskaże odpowiedni dzień, gdyż będzie to jego dzień urodzin na 4 lata przed wiekiem emerytalnym. Oczywiście również pod warunkiem spełnienia wymogu posiadania odpowiedniego stażu pracy.
