Zaliczka i zadatek są pojęciami powszechnie stosowanymi w obrocie gospodarczym. Niestety często wielu z nas używa ich zamiennie, a ich znaczenie jest zupełnie różne. Może to rodzić różne konsekwencje, których pozornie się nie spodziewamy, np. brak możliwości otrzymania zwrotu środków przy jednej z opcji, czy fakt, że nie posiadamy istotnego zabezpieczenia umowy. W związku z tymi i innymi czynnikami z pewnością warto dokładnie poznać różnice, jakie występują pomiędzy zaliczką i zadatkiem i nauczyć się te pojęcia rozróżniać.
Spis treści
Zadatek – co warto o nim wiedzieć?
Prawa i obowiązki związane z zadatkiem określane są jednoznacznie przez kodeks cywilny. Znajdujemy tam dwie następujące sytuacje:
- W sytuacji, gdy umowa nie zawiera innego zapisu, to zadatek wpłacony razem z jej podpisaniem, daje stronie, która go otrzymała, możliwość zatrzymania pieniędzy, jeśli druga strona odstąpi od umowy.
- Wpłacający zadatek w przypadku niedopełnienia przez drugą stronę warunków umowy ma prawo domagać się opłacenia dwukrotności wpłaconego zadatku.
Zadatek nie zawsze jest zaliczany na poczet wynagrodzenia sprzedawcy lub usługodawcy. W niektórych sytuacjach jest to niemożliwe z uwagi na jego rzeczowy charakter.
Podstawową cechą jest jednak to, że zadatek stanowi formę zabezpieczenia dla obu stron umowy.
Czy jednak wiemy, jak to działa w praktyce?
Prawo przewiduje możliwość wpłacenia zadatku, który będzie zabezpieczał obie strony umowy. Ma on stanowić niejako gwarancję dopełnienia jej postanowień.
Jeśli podpisujemy więc umowę, zamawiając towar czy zlecając usługę i wpłacamy równocześnie określony przez nią zadatek, to jeśli ostatecznie zrezygnujemy z przedmiotu umowy, to sprzedawca może nie zwrócić nam tych pieniędzy, gdyż zgodnie z prawem stanowią one dla niego rekompensatę za niedotrzymanie warunków umowy.
Jednak działa to również jako zabezpieczenie drugiej strony, czyli kupującego. Jeśli to sprzedawca nie wywiąże się ze sprzedaży określonego umową towaru czy usługi, to będzie musiał nie tylko zwrócić zadatek, ale wypłacić go w podwójnej wysokości.
Niekiedy w umowach stosuje się dodatkowe zapisy, na mocy których zadatek podlega zwrotowi i nie ma możliwości wypłacania jego podwójnej wartości.
Zwrotu zadatku można również oczekiwać, jeśli ma on charakter rzeczowy, jak również jeśli strony wspólnie podejmują decyzję o rozwiązaniu umowy, lub jej niewykonanie wynika z odpowiedzialności obu stron, czy też to, że umowa nie została zrealizowana jest niezależne od obu stron.
Zapis w umowie a charakter dokonanej wpłaty
Informacja dotycząca tego, że kwota jaką wpłacamy jest zadatkiem musi być w wyraźny sposób określona w umowie. Jeśli taki zapis nie istnieje, to jest to zaliczka, która może podlegać zwrotowi.
Jeśli pojawia się kwestia sporna i strony nie są w stanie ustalić czy wpłacone pieniądze były zaliczką czy zadatkiem, to sprawa będzie musiała być rozstrzygnięta przez sąd, który dokona oceny zamiarów stron w czasie podpisywania umowy.
W czasie sprawy sądowej kluczowe będzie jednak udowodnienie, jakie zamiary mieliśmy, gdy zawieraliśmy umowę. Konieczne jest zaprezentowanie konkretnych dowodów. Istotne mogą okazać się np. zeznania świadków, uczestniczyli w negocjowaniu warunków umowy.
Zmiana charakteru zadatku na podstawie umowy
W umowie może znaleźć się odpowiedni zapis, który będzie sprawiał, że zadatek będzie miał nieco inną funkcjonalność, niż w swojej klasycznej wersji. O co chodzi? W umowie możemy zawrzeć dodatkowe roszczenie o zapłatę o równowartości zadatku jeśli nie dojdzie do realizacji umowy. Dopuszczalne jest również określenie żądania w potrójnej wysokości zadatku. Niekiedy w umowie określa się również dodatkowe okoliczności, za przyczyną których znika obowiązek opłacenia zadatku, jak również opłacania jego wielokrotności.
Zadatek jest precyzowany w podpisywanej umowie.
Zadatek a przedawnienie
Kwestia przedawnienia zadatku regulowana jest przez ogólne przepisy kodeksu cywilnego dotyczące przedawnienia. Oznacza to, że roszczenia dotyczące zadatku ulegają przedawnieniu po upływie 10 lat.
Zaliczka – czym jest, kiedy ją płacimy i jakie ma znaczenie?
W przypadku ZALICZKI umawiamy się z osobą sprzedającą lub wykonującą usługę na zapłatę części kwoty/ opłaty za towar lub usługę jeszcze przed jej wykonaniem. Jest to zabezpieczenie dla sprzedającego w postaci zapewnienia, że zamierzamy nabyć towar, który otrzymamy w późniejszym terminie lub też, zapewnienie o podjęciu współpracy i zleceniu usługi.
Zaliczką opłacamy więc częściowo towar lub usługę, które dostaniemy w przyszłości. Jest to część wynagrodzenia dla osoby, której musimy zapłacić za towar lub usługę.
Zaliczka jest w pełni zwrotna. Jeśli zachodzą odpowiednie przesłanki, to zaliczkę z pewnością otrzymamy z powrotem. Wynika to z przepisów kodeksu cywilnego, w których znajduje się informacja, że strona, która odstępuje od umowy wzajemnej zobowiązana jest do zwrócenia drugiej stronie wszystkiego co od niej otrzymała.
W przypadku zaliczki można również występować o zwrot wkładu oraz świadczeń, czy naprawy szkody, która wystąpiła na skutek braku realizacji zobowiązania.
Jeśli klient rezygnuje z usługi lub towaru, sprzedawca czy usługodawca ma prawo od niej odliczyć poniesione koszty, w sytuacji gdy nie zabrania tego umowa. Nie jest ważne, która ze stron doprowadziła do niewykonania umowy, zaliczkę zawsze można odzyskać.
Gdy umowa dojdzie do skutku, osoba zlecająca lub zamawiająca dopłaca brakującą kwotę, do zaliczki, która już została opłacona, aby dopełnić rozliczenia.
Zaliczka czy zadatek – co będzie lepsze?
Decyzja o wybraniu zaliczki lub zadatku powinna być dobrze przemyślana. Konieczne jest określenie czy zależy nam na zabezpieczeniu własnych interesów, czyli realizacji zlecenia przez sprzedającego lub wykonawcę. Takie bezpieczeństwo gwarantuje zadatek, który znacząco zwiększa szansę wykonania zlecenia przez zleceniobiorcę.
Jednak wybierając zadatek musimy liczyć się z tym, że jeśli to my nie spełnimy warunków umowy lub od niej odstąpimy, to pieniądze nie zostaną nam zwrócone, lub jako wykonawcy możemy być zobowiązani do oddania podwójnej kwoty.
Zaliczka nie jest zabezpieczeniem dla realizacji zadania, jej zaletą jest dla wielu osób fakt, że jest w pełni zwracana w razie braku realizacji umowy. Jest to jedynie część przyszłej zapłaty za usługę lub towar.
Podczas wybierania pomiędzy zaliczką a zadatkiem warto się więc kierować ryzykiem nie wykonania przez nas umowy.
Zaliczka a zadatek w skrócie- czy porównanie dwóch opcji
| ZALICZKA | ZADATEK | |
|---|---|---|
| ROZWIĄZANIE UMOWY WSPÓLNĄ DECYZJĄ STRON | Musi zostać zwrócona | Nie będzie zwrócony |
| REALIZACJA UMOWY ZGODNIE Z PLANEM | Zaliczana jest na poczet wynagrodzenia | Zalicza się na poczet wynagrodzenia, poza sytuacjami gdy nie ma takiej możliwości – wówczas musi zostać zwrócony |
| ODSTĄPIENIE OD UMOWY W WYNIKU NIE WYKONANIA ZLECENIA PRZEZ WYKONAWCĘ LUB SPRZEDAWCĘ | Musi zostać zwrócona | Osoba, która opłaciła zadatek może żądać jego zwrotu w podwójnej wysokości |
| ODSTĄPIENIE OD UMOWY W WYNIKU NIE WYWIĄZANIA SIĘ Z JEJ ZAŁOŻEŃ PRZEZ STRONĘ ZLECAJĄCĄ | Musi zostać zwrócona | Zleceniobiorca, wykonawca czy sprzedawca nie ma obowiązku zwracania zadatku |
| ZAWARCIE INFORMACJI W PODPISYWANEJ UMOWIE | Nie ma konieczności zamieszczania informacji o zaliczce | W umowie należy zaznaczyć, że kwota, która jest uiszczana jest zadatkiem, gdyż w przeciwnym razie będzie ona uznana za zaliczkę |
| BEZPIECZEŃSTWO UMOWY I WYSOKOŚĆ WPŁATY | Zaliczka nie stanowi zabezpieczenia dla realizacji postanowień umowy. Zaliczka nie może w pełni pokrywać zobowiązania osoby zlecającej. Najczęściej dokonuje się opłacenia 10% kwoty końcowej | Zadatek jest zabezpieczeniem realizacji umowy dla obu stron. Zadatek nie może w pełni pokrywać zobowiązania osoby zlecającej. Najczęściej dokonuje się opłacenia 10%, jednak nie może on przekraczać 20% kwoty końcowej |
| KIEDY WPŁACAMY? | Zaliczka musi być wpłacona od razu gdy podpisujemy umowę | Zadatek można opłacić wcześniej, w trakcie, lub już po podpisaniu umowy |
Tak więc podstawowe różnice pojawiają się w sytuacji, gdy dochodzi do tego, że zawarta umowa nie zostaje wykonana. Jeśli istnieje jakiekolwiek ryzyko, że umowa nie zostanie dopełniona z naszej winy, to zdecydowanie lepszą opcją będzie dla nas zaliczka, która wiele osób chętnie wybiera ze względu na fakt, iż jest zwrotna. Zadatek jednak lepiej zabezpiecza wykonanie umowy dla obu stron.
