W polskim systemie prawnym istnieje wiele rodzajów umów, na podstawie których można wykonywać pracę zarobkową. O ile umowa o pracę gwarantuje pracownikowi wiele przywilejów socjalnych, takich jak prawo do zwolnienia lekarskiego (L4) i zasiłku chorobowego, to umowa zlecenie, popularna w Polsce forma współpracy, nie zapewnia tych samych gwarancji z automatu. Przedsiębiorcy, którzy zatrudniają zleceniobiorców, a także osoby pracujące na podstawie umowy zlecenia, często zastanawiają się, jakie są ich prawa i obowiązki w zakresie ubezpieczeń oraz jakie świadczenia mogą im przysługiwać w razie choroby. Czy zleceniobiorca ma prawo do zasiłku chorobowego? Jakie warunki muszą zostać spełnione, aby zleceniobiorca mógł skorzystać z L4? Na te i inne pytania postaramy się odpowiedzieć w tym artykule.
Spis treści
Umowa zlecenie a zwolnienie lekarskie
Umowa zlecenie różni się od umowy o pracę w wielu aspektach, w tym również w zakresie praw do świadczeń chorobowych. W przypadku umowy o pracę pracownik objęty jest obowiązkowo ubezpieczeniem chorobowym, co daje mu prawo do otrzymania zasiłku chorobowego w razie choroby. W przypadku umowy zlecenia, sprawa nie jest już tak oczywista.
Zleceniobiorca, czyli osoba pracująca na umowie zlecenie, NIE jest z automatu objęta ubezpieczeniem chorobowym. Ubezpieczenie to ma charakter dobrowolny, co oznacza, że zleceniobiorca musi samodzielnie zgłosić chęć przystąpienia do tego ubezpieczenia, aby w przyszłości móc liczyć na prawo do zasiłku chorobowego. Warto podkreślić, że ubezpieczenie to staje się możliwe do zawarcia jedynie wtedy, gdy zleceniobiorca jest objęty ubezpieczeniami emerytalnymi i rentowymi. Oznacza to, że ubezpieczenie chorobowe nie jest dostępne dla osób wykonujących umowę zlecenie, które nie są objęte innymi składkami społecznymi.
Kiedy zleceniobiorcy przysługuje zwolnienie lekarskie?
Aby zleceniobiorca mógł skorzystać ze zwolnienia lekarskiego, musi spełnić kilka warunków. Po pierwsze, zleceniobiorca musi przystąpić do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Po drugie, musi opłacać składki na to ubezpieczenie przez określony czas, aby nabyć prawo do zasiłku chorobowego. Prawo do zasiłku chorobowego przysługuje bowiem dopiero po tzw. okresie wyczekiwania, który wynosi 90 dni nieprzerwanego opłacania składki na ubezpieczenie chorobowe.
Okres wyczekiwania oznacza, że zleceniobiorca, który opłaca składki na ubezpieczenie chorobowe, nabywa prawo do zasiłku dopiero po trzech miesiącach regularnych wpłat. Jeśli więc zleceniobiorca rozchoruje się w trakcie pierwszych 90 dni opłacania składki chorobowej, nie otrzyma zasiłku chorobowego. Zasiłek chorobowy będzie przysługiwał dopiero po upływie tego okresu, pod warunkiem że składki były opłacane terminowo i bez przerw.
Prawo do zasiłku chorobowego zleceniobiorcy
Zleceniobiorcy, którzy przystąpili do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego i spełnili warunek 90-dniowego okresu wyczekiwania, mają prawo do zasiłku chorobowego na takich samych zasadach, jak osoby zatrudnione na umowie o pracę. Oznacza to, że w przypadku choroby, która uniemożliwia wykonywanie obowiązków wynikających z umowy zlecenie, zleceniobiorca może otrzymać świadczenie chorobowe wypłacane przez ZUS.
Zasiłek chorobowy przysługuje zleceniobiorcy od 34. dnia choroby, jeśli nie ukończył on 50. roku życia. W przypadku osób powyżej 50. roku życia zasiłek przysługuje od 15. dnia choroby. Przez pierwsze dni niezdolności do pracy, zleceniobiorca nie otrzymuje wynagrodzenia ani zasiłku, gdyż tak przewiduje ustawowy okres tzw. karencji.
Wysokość zasiłku chorobowego zależy od podstawy wymiaru składek, czyli od dochodów zleceniobiorcy, od których opłacane były składki na ubezpieczenie chorobowe. Zazwyczaj zasiłek wynosi 80% podstawy wymiaru, jednak w przypadku choroby w okresie ciąży zasiłek wynosi 100%. Warto zaznaczyć, że zasiłek chorobowy jest obliczany na podstawie średniego wynagrodzenia zleceniobiorcy za ostatnie 12 miesięcy poprzedzających miesiąc, w którym rozpoczęła się choroba.
Dobrowolne ubezpieczenie chorobowe dla zleceniobiorców
Wspomniane już dobrowolne ubezpieczenie chorobowe to kluczowy element, który pozwala zleceniobiorcy na skorzystanie z zasiłku chorobowego. Dobrowolność oznacza, że przystąpienie do tego ubezpieczenia nie jest obowiązkowe, a jedynie opcjonalne. Jednakże, aby móc przystąpić do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, zleceniobiorca musi być objęty obowiązkowym ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym.
To zleceniodawca, czyli podmiot zatrudniający, ma obowiązek zgłoszenia zleceniobiorcy do ubezpieczeń społecznych, w tym do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, jeśli zleceniobiorca wyrazi taką wolę. Składki na ubezpieczenie chorobowe są opłacane przez zleceniobiorcę, ale formalnie zajmuje się tym zleceniodawca, który potrąca składkę z wynagrodzenia zleceniobiorcy i odprowadza ją do ZUS.
Jak zgłosić się do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego?
Procedura przystąpienia do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego jest stosunkowo prosta. Zleceniobiorca musi złożyć odpowiedni wniosek u swojego zleceniodawcy, który z kolei zgłasza go do ZUS na formularzu ZUS ZUA (zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych). Ważne jest, aby zgłoszenie to było dokonane na czas, ponieważ przerwa w opłacaniu składek lub brak zgłoszenia może spowodować utratę prawa do zasiłku chorobowego.
Składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe, podobnie jak inne składki na ubezpieczenia społeczne, muszą być opłacane terminowo. Należy zwrócić uwagę na to, że w przypadku opóźnienia w opłaceniu składek, ZUS może uznać, że zleceniobiorca nie jest objęty ubezpieczeniem, co wiąże się z brakiem prawa do zasiłku chorobowego w razie choroby.
Okres wyczekiwania na świadczenie chorobowe
Jak wspomniano wcześniej, okres wyczekiwania na prawo do zasiłku chorobowego wynosi 90 dni nieprzerwanego opłacania składki na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe. Jest to czas, który musi upłynąć od momentu przystąpienia do ubezpieczenia, zanim zleceniobiorca będzie mógł skorzystać z prawa do zasiłku.
Warto podkreślić, że jeśli zleceniobiorca nie opłaca składek regularnie, okres wyczekiwania może zostać przerwany, a tym samym konieczne będzie ponowne rozpoczęcie naliczania 90 dni od momentu wznowienia opłacania składek. Z tego powodu terminowe opłacanie składek na ubezpieczenie chorobowe jest kluczowe dla nabycia prawa do zasiłku chorobowego.
Wyjątki od okresu wyczekiwania
W pewnych sytuacjach zleceniobiorca może nabyć prawo do zasiłku chorobowego bez konieczności odbycia pełnego okresu wyczekiwania. Dotyczy to przede wszystkim osób, które przejęły ubezpieczenie chorobowe w ramach kontynuacji ubezpieczenia, np. po zakończeniu poprzedniej umowy o pracę, podczas której były objęte obowiązkowym ubezpieczeniem chorobowym. W takim przypadku, jeśli między zakończeniem poprzedniego a rozpoczęciem nowego ubezpieczenia nie wystąpiła przerwa dłuższa niż 30 dni, okres wyczekiwania może zostać skrócony lub pominięty.
Zasiłek chorobowy na umowie zlecenie a umowa o pracę
Różnice między umową zlecenie a umową o pracę są znaczne, zwłaszcza w kontekście ubezpieczeń społecznych i prawa do świadczeń chorobowych. Pracownik zatrudniony na umowę o pracę ma zagwarantowane prawo do zasiłku chorobowego z mocy prawa, podczas gdy zleceniobiorca musi samodzielnie przystąpić do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, aby takie prawo uzyskać.
Zarówno zleceniobiorcy, jak i przedsiębiorcy, powinni być świadomi tych różnic i dostosować swoje działania do specyfiki danej umowy. Zleceniodawca powinien informować zleceniobiorcę o możliwości przystąpienia do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego oraz o warunkach, jakie muszą zostać spełnione, aby zleceniobiorca mógł korzystać z prawa do zwolnienia lekarskiego i zasiłku chorobowego.
Podsumowanie
Zleceniobiorca może skorzystać ze zwolnienia lekarskiego (L4) i zasiłku chorobowego pod warunkiem, że przystąpi do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego i opłaca składki na to ubezpieczenie przez co najmniej 90 dni (okres wyczekiwania). Chociaż umowa zlecenie nie zapewnia automatycznie takich samych przywilejów jak umowa o pracę, to poprzez przystąpienie do ubezpieczenia chorobowego, zleceniobiorca może uzyskać prawo do świadczeń chorobowych na takich samych zasadach jak pracownik zatrudniony na podstawie umowy o pracę.
Przedsiębiorcy zatrudniający osoby na umowę zlecenie powinni dokładnie zapoznać się z przepisami dotyczącymi ubezpieczeń społecznych, aby odpowiednio informować swoich zleceniobiorców o ich prawach i obowiązkach w zakresie składek oraz świadczeń chorobowych.
