Zgłoszenie skargi pauliańskiej przez wierzyciela może wiązać się z konsekwencjami dla dłużnika. Jej celem jest uznanie określonej czynności prawnej, jakiej dokonał dłużnik za nieważną, nieskuteczną. Głównie dlatego, że jest ona krzywdząca dla wierzyciela. Instytucja takiej skargi wywodzi się już z czasów prawa rzymskiego.
Sytuacja wierzyciela pogarsza się w sytuacji, gdy dłużnik wyzbędzie się swojego majątku w formie darowizny lub sprzedaży po zaniżonej cenie osobie trzeciej. Jest to forma ukrywania majątku, przez co wierzyciel nie ma możliwości odzyskania swoich pieniędzy. W pewnych sytuacjach rozwiązaniem może tu być dla niego złożenie skargi pauliańskiej, która jest unormowana przez Kodeks cywilny w art. 527-534.
Spis treści
Skarga pauliańska – co to takiego? Przesłanka do uznania czynności prawnej za nieskuteczną
W skardze pauliańskiej najważniejsze jest to, że wierzyciel zyskuje możliwość dochodzenia swoich praw, w sytuacji, gdy dłużnik zbył swój majątek w sposób, który spowodował szkodę dla osoby, której jest winny pieniądze. Wówczas wierzyciel może żądać uznania konkretnej czynności prawnej dokonanej przez dłużnika za nieskuteczną wobec niego. Szczególne przesłanki do uznania skargi pauliańskiej pojawiają się, jeśli działanie dłużnika było celowe, a osoba trzecia wiedziała o całej sytuacji lub mogła się dowiedzieć, jeśli dochowałaby należytej staranności.
Kiedy można skorzystać ze skargi pauliańskiej? Co oznacza świadomość pokrzywdzenia wierzyciela?
Aby możliwe było zgłoszenie i uwzględnienie przez sąd skargi pauliańskiej, koniecznie muszą zajść określone przesłanki, które muszą występować jednocześnie. Zaliczamy do nich:
- dłużnik dokonał określonej czynności prawnej (sprzedał samochód, nieruchomość, darował udział w nieruchomości),
- czynność prawna, której dokonał dłużnik doprowadziła do sytuacji, w której pokrzywdzony był jego wierzyciel, gdyż dłużnik stał się w ten sposób niewypłacalny, lub bardziej niewypłacalny niż przed tą czynnością,
- czynność ta spowodowała wystąpienie korzyści majątkowej dla osoby trzeciej,
- dłużnik działał świadomie i wiedział, że czynność prawna zostanie dokonana z pokrzywdzeniem wierzyciela,
- osoba trzecia, której dotyczyła korzyść majątkowa, wiedziała o pokrzywdzeniu wierzyciela, lub mogła zyskać taką wiedzę przy zachowaniu należytej staranności, czyli działała w złej wierze.
Przeciwko komu i w jakim terminie można wnieść skargę pauliańską? Powództwo wobec osoby trzeciej
W przypadku skargi pauliańskiej żądanie uznania czynności prawnej za bezskuteczną wobec wierzyciela, kierowane jest przeciwko osobie trzeciej, która uzyskała korzyść majątkową z umowy zawartej z dłużnikiem. W związku z tym, jeśli np. nieruchomość została odsprzedana za niską kwotę członkowi rodziny dłużnika, to właśnie przeciwko osobie kupującej wnosi się do sądu skargę pauliańską. ponadto takie żądanie może zostać również wniesione w stosunku do spadkobierców danej osoby.
W wielu podobnych sprawach mamy do czynienia z sytuacją, że osoba trzecia dokonuje rozporządzenia korzyścią, jaką uzyskała. Wówczas wierzyciel ma możliwość wystąpienia ze skargą pauliańską bezpośrednio w stosunku do osoby, wobec której nastąpiło to rozporządzenie. Osoba taka musi jednak posiadać wiedzę o okolicznościach, które uzasadniają uznanie czynności prawnej dłużnika za bezskuteczną lub rozporządzenie musi być bezpłatne.
W artykule 543 kodeksu cywilnego czytamy, że wierzyciel ma prawo do zgłoszenia skargi pauliańskiej, w terminie do 5 lat od dnia, w którym dokonana została czynność prawna z pokrzywdzeniem wierzyciela.
Skarga pauliańska w praktyce – jakie musi zawierać elementy i jak ją adresować?
Jeśli przygotowujemy do sądu skargę pauliańską, to koniecznymi jej elementami będą przede wszystkim określenie wartości przedmiotu sporu oraz zawarcie żądania uznania czynności prawnej za bezskuteczną. W przypadku takiej skargi niezbędne jest jej odpowiednie skonstruowanie. Musi się w niej znaleźć szereg elementów, do których zaliczamy:
- Właściwość sądu – skargę adresujemy do sądu, który ustalamy zgodnie z miejscem zamieszkania osoby, która jest pozywana.
- Pozwany – czyli osoba trzecia, która uzyskała korzyść majątkową na skutek czynności prawnej dokonanej z zamiarem pokrzywdzenia wierzyciela. UWAGA! To nie dłużnik jest pozywany w skardze pauliańskiej.
- Wartość przedmiotu sporu – wyznacza się ją w odniesieniu do wysokości wierzytelności, nie ma tu znaczenia wartość zbytego aktywa.
- Opłata – uzależnia się ją od wartości przedmiotu sporu. Poniżej 20 tys. jej wysokość ustala się indywidualnie, przy większych kwotach wynosi ona 5% wartości wierzytelności.
- Określenie żądania – czyli żądanie uznania czynności prawnej za bezskuteczną w stosunku do wierzyciela.
- Precyzyjne określenie czynności prawnej, której żąda się uznania za bezskuteczną – rodzaj, istotne treści, strony, daty dokonania, formy, czy informacje odnośnie notariusza.
- Uzasadnienie pozwu – musi zabierać przesłanki z art. 527 k.c.
- Wniosek o zabezpieczenie roszczenia pauliańskiego, co oznacza zakaz zbywania lub obciążania przedmiotu. Jeśli takim przedmiotem jest nieruchomość, to konieczne jest również złożenie wniosku o dodanie stosownego wpisu w księdze wieczystej, o zakazie jej zbywania i obciążania.
Kiedy warto złożyć skargę pauliańską? Kiedy czynność prawna dłużnika jest bezskuteczna?
Jest to instytucja, która sprawdza się w sytuacji, gdy od dłuższego czasu bezskutecznie staramy się przeprowadzić egzekucję zobowiązania od naszego dłużnika i dowiadujemy się, że zapisuje on swój majątek innym osobom. W takiej sytuacji właśnie skarga pauliańska może okazać się jedynym słusznym rozwiązaniem.
Jak już pisaliśmy same przesłanki do jej złożenia mogą być różne. Ogólnie rzecz biorąc, chodzi jednak o takie działanie dłużnika, rozporządzenie swoim majątkiem, zbycie go na korzyść osoby trzeciej, które będzie krzywdzące dla wierzyciela, a samego dłużnika uczyni jeszcze bardziej niewypłacalnym niż do tej pory.
Często spotyka się np. sytuacje, w których nie posiadał on wolnych środków pieniężnych na odpowiednie uregulowanie swojego zobowiązania, a gdy np. dokona przekazania samochodu lub nieruchomości, to odbierze wierzycielowi również możliwość egzekwowania należności ze składników majątku.
Jeśli w wyniku złożenia skargi pauliańskiej, czynność prawna uznana zostanie za nieskuteczną, to wierzyciel będzie miał możliwość prowadzenia egzekucji z majątku, który został bezskutecznie przepisany na inną osobę, lub sprzedany.
Okazuje się jednak, że instytucja skargi pauliańskiej ma również zastosowanie w innych sytuacjach. Przykładowo jeśli określony składnik majątkowy nie wszedł do majątku dłużnika, ponieważ on np. będąc spadkobiercą dokonał odrzucenia spadku po bliskiej osobie, co mogło przyczynić się do wzbogacenia się innej osoby.
Jaki zakres ma Skarga pauliańska?
Skarga pauliańska daje możliwość zakwestionowania właściwie każdej czynności prawnej, podjętej przez nierzetelnego dłużnika – podpisanej umowy, czy ugody, również czynności, jakie dokonuje dłużnik w czasie postępowań sądowych, czyli zawarcie ugody przed sądem, uznanie powództwa, cofnięcie powództwa itp. Ma ona więc bardzo szeroki zakres zastosowania, co daje wierzycielom skuteczną broń w walce z nierzetelnymi dłużnikami.
Kto może skorzystać ze skargi pauliańskiej? Szkodliwe działanie wobec wierzyciela
Zgodnie z Kodeksem cywilnym może ona zostać wykorzystana przez wierzycieli dłużnika, którzy zostali przez niego pokrzywdzeni. W związku z tym, jeśli spełniamy przesłanki do złożenia takiej skargi, to jest to dobre rozwiązanie właśnie dla nas.
Ma ona zastosowanie dla każdej czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli. A jej celem jest uznanie jej za bezskuteczną w stosunku do wierzycieli i umożliwienie im egzekucji ze zbytego majątku.
Jak wygląda postępowanie w sprawie skargi pauliańskiej? Czy potrzebny jest adwokat?
Złożenie skargi paulińskiej do sądu, stanowi początek postępowania cywilnego. Jego przebieg nie różni się od innych spraw cywilnych. Największe znaczenie będzie tu miało skrupulatne i zgodne z zasadami przygotowanie samego pozwu. Musimy przede wszystkim wskazać wszystkie okoliczności, które świadczą o tym, że dłużnik działał celowo, aby dokonać pokrzywdzenia swoich wierzycieli. Niezbędne będzie również przedstawienie dowodów, które potwierdzą przedstawione twierdzenia. Już we wniosku zawieramy wszystkie istotne dla sprawy domniemania, a następnie swoje argumenty prezentujemy przed sądem.
Ile czasu ma wierzyciel na złożenie skargi pauliańskiej?
W przypadku skargi pauliańskiej istnieje nieprzekraczalny dla wierzyciela termin. Wniosek do sądu może on bowiem złożyć w terminie maksymalnie 5 lat od daty dokonania czynności prawnej, którą chce uznać za nieskuteczną.
Kiedy skarga pauliańska nie działa?
Aby skarga pauliańska była skuteczna, od dnia dokonania czynności, którą chcemy podważyć nie może minąć więcej jak 5 lat. Dodatkowo wierzyciel, który występuje z nią do sądu musim spełnić wszystkie warunki, które wymagane są dla takiego powództwa.
Skarga pauliańska po śmierci dłużnika
Powództwo skargi pauliańskiej kierowane jest do osoby trzeciej, która uzyskała korzyść majątkową na skutek określonej czynności prawnej. Jeśli ma być ona jednak skierowana do jej spadkobiercy, to wierzyciel ma obowiązek wykazać, że wiedzę lub możliwość dowiedzenia się przy zachowaniu należytej staranności o działaniu dłużnika na szkodę wierzycieli miała osoba trzecia, a nie jej prawny następca. Gdy będzie ona skierowana do spadkobiercy pod tytułem szczególnym, to należy wykazać, że świadomość taką miała zarówno osoba trzecia, jak i jej następca prawny.
Jak się bronić przed skargą pauliańską?
Aby bronić się przed skargą pauliańską, konieczne będzie podnoszenie okoliczności, które będą stanowić zaprzeczenie dla przesłanek wymaganych przy składaniu powództwa skargi pauliańskiej. Będą to więc:
- brak świadomości oraz celowości w działaniach dłużnika,
- brak świadomości oraz wiedzy osoby trzeciej,
- dokonanie czynności przed powstaniem wierzytelności,
- dobry stan majątkowy dłużnika w czasie, gdy dokonywana była czynność, czyli brak jej oddziaływania na wypłacalność dłużnika,
- upływ 5 lat od dokonania czynności,
- otrzymanie przez osobę trzecią korzyści odpłatnie.
Ponadto osoba trzecia ma możliwość wskazania majątku dłużnika, wystarczającego na pokrycie należności, co będzie skutkowało oddaleniem powództwa. Czasem wierzyciel i komornik w swoich ustaleniach nie stwierdzają u dłużnika majątku, co nie zawsze jest zgodne ze stanem faktycznym.
Doskonałym przykładem będzie tu posiadanie przez dłużnika spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu, bez założenia księgi wieczystej, co w konsekwencji sprawia, że nikt nie będzie mógł sprawdzić i dowiedzieć się, że jest on właścicielem danego mieszkania. Jeśli natomiast osoba trzecia wskaże stosowne mienie dłużnika do prowadzenia egzekucji, to sama zwolni się z odpowiedzialności.
