Czym jest koniunktura gospodarcza? Pod tym pojęciem kryje się pełen zbiór zmian, jakie zachodzą w obrębie aktywności gospodarczej. Ich przejawem mogą być wszystkie podstawowe wskaźniki ekonomiczne. Możemy tu mówić o konkretnym splocie wydarzeń rynkowych, ogólnie gospodarczych, które mają wyraźny wpływ na panujące warunki ekonomiczne.
Spis treści
Wskaźniki gospodarcze, które określają stan aktywności gospodarczej
Zalicza się tu wskaźniki agregatowe, które stanowią jednocześnie określenie dla kondycji gospodarki. Wyróżniamy:
- PKB,
- PNB,
- inwestycje,
- konsumpcja,
- wskaźniki inflacji,
- wskaźniki bezrobocia,
- ceny,
- płace,
- zatrudnienie.
Koniunktura może mieć odniesienie do stanu gospodarki danego kraju, jednak określa się ją również dla konkretnego rynku towarowego. Jeśli pod uwagę bierzemy giełdę, to koniunktura opiera się na ogólnym wzroście akcji.
Koniunktura – nauka
Proces gospodarowania ma przebieg o charakterze cyklicznym i to właśnie on jest określany przez koniunkturę. Pod uwagę bierze się tu zarówno bieżący stan, jak i dynamikę zachodzących zjawisk i procesów gospodarczych.
Nauka o koniunkturze dzieli się na:
- teorię cyklu koniunkturalnego,
- badania wahań koniunkturalnych – które zwykle obejmują średni i krótki okres.
Dobra i zła koniunktura
Dobra koniunktura – zmiany strukturalne, rozwój gospodarczy, równowaga ekonomiczna, wzrost dochodu narodowego,wysoki poziom zatrudnienia, dobra relacja handlowa.
Zła koniunktura – spadki lub zastoje w produkcji, cenach, wymianie towarowej, dochodzie narodowym, oraz zachwianie ogólnej równowagi, spadek lub stagnacja dochodu narodowego, spadek zatrudnienia, obniżenie handlu zagranicznego.
Wahania gospodarcze
Nawet przy wysokim poziomie stabilności gospodarczej dochodzi do mniejszych lub większych wahań. Mają one uzasadnione podstawy i przyczyny. Jednak same wahania również mogą mieć rożny charakter. Jakie wahania rynkowe wyróżniamy?
- Trend – na jego podstawie zyskujemy informacje w sposób systematyczny i regularny, o pojawiających się długoterminowych zmianach występujących w określonym zjawisku. Mogą być one spowodowane przez jeden z następujących czynników: zmiany podaży, pracy, kapitały czy też wprowadzenie czynnika technicznego i naukowego. Trend w sposób wygładzony pokazuje nam rozwój produkcji w długim okresie, przy jednoczesnej eliminacji wahań występujących krótkoterminowo.
- Wahania koniunkturalne – Zostają one wyrażone poprzez ekspansję lub też poprzez kurczenie się aktywności wokół linii trendu. Zaliczamy tu powtarzające się ze względną regularnością zmiany w aktywności gospodarczej w ujęciu średniookresowym.
- Wahania sezonowe – do ich zakresu zalicza się zmiany, jakie zachodzą w działalności gospodarczej w czasie roku kalendarzowego.
- Wahania przypadkowe – są to zmiany, jakie zachodzą w prowadzonej działalności gospodarczej, a określenie ich przyczyny jest trudne, często wyróżnia je charakter losowy.
Jakie cechy mają wahania koniunkturalne?
- Przede wszystkim ich zasięg obejmuje całą gospodarkę.
- Wyróżnia je charakter krótko oraz średniookresowy.
- Wskazuje się również na ich powtarzalność ze względną regularnością.
Jakie są przyczyny wahań koniunkturalnych?
ZEWNĘTRZNE (egzogeniczne) | Wynikają one spoza ekonomicznego otoczenia systemu gospodarczego. Zaliczamy tu: wojny, odkrycia nowych złóż, rewolucje, innowacje techniczne, zmiany demograficzne, zjawiska przyrodnicze. |
WEWNĘTRZNE (endogeniczne) | Mają one bezpośredni związek z systemem gospodarczym. Zaliczamy tu: popyt inwestycyjny, popyt konsumpcyjny oraz politykę rządu. |
Cykl koniunkturalny – co warto o nim wiedzieć?
Nieustanny wzrost mógłby być szkodliwy dla gospodarki, jak to się mówi we wszystkim ważny jest umiar i ma to zastosowanie również tutaj. Cykl koniunkturalny pozwala na wytyczanie sinusoid, które uwzględniają charakterystyczne dla gospodarki tendencje, o stałej powtarzalności: spadki, wzrosty i stagnację.
Dokładnie rzecz ujmując cyklem koniunkturalnym nazywamy czas występujący pomiędzy dwoma kolejnymi kryzysami. Może on jednak również stanowić wytwarzające się okresowo wahania dotyczące istotnych składników, które są przejawami życia gospodarczego. Zalicza się do nich: ceny, zyski, wielkość produkcji, stopę inflacji.
Gospodarka w fazach cyklu koniunkturalnego
Wyróżniamy cztery fazy cyklu koniunkturalnego w gospodarce, są to: kryzys, depresja, ożywienie i rozkwit. W każdej z nich można dostrzec wyróżniające cechy. Co więc je wyróżnia?
1. Kryzys
W czasie kryzysu gospodarczego charakterystyczne jest, że podaż góruje nad popytem. Sprzedaż wytwarzanych produktów staje się dla producentów zdecydowanie utrudniona, co doprowadza do narastania zapasów magazynowych.
Konieczne staje się ograniczenie produkcji, co doprowadza do obniżenia cen lub niższej stopy inflacji. Przedsiębiorstwa odnotowują spadek przychodów oraz zysków. Jednocześnie dochodzi do wzrostu bezrobocia, bo wielu przedsiębiorców jest zmuszonych do ograniczenia poziomu zatrudnienia.
2. Depresja
W tym czasie wyróżniające jest pojawienie się spadków w produkcji, zatrudnieniu, cenach, zysku, inwestycji oraz konsumpcji. Depresja skutkuje również bankructwem wielu przedsiębiorstw, które nie mają możliwości wykorzystywania swojej potencjalnej zdolności produkcyjnej.
Mniejsza jest tutaj również wydajność produkcji. Konsumenci dostrzegają wzrost cen, co spowodowane jest spadkiem podaży, dla którego jednym z czynników jest wysoki poziom bezrobocia.
3. Ożywienie
Jest to etap, w którym producenci wykazują zainteresowanie zwiększaniem produkcji, w związku z tym dochodzi również do wzrostu popytu inwestycyjnego, spadku bezrobocia, którego konsekwencją jest wzrost dochodów ludzi, który dalej powoduje wzrost popytu konsumpcyjnego.
4. Rozkwit
Jest to czas, w którym przedsiębiorstwa wykorzystują w pełni swój potencjał produkcyjny. Bezrobocie właściwie przestaje występować, gdyż poszukiwanie pracy u większości osób kończy się jej dość szybkim znalezieniem. Producenci odnotowują wysoką sprzedaż oraz zysk.
Również charakterystyczne jest dla tego okresu, że zarówno popyt inwestycyjny, jak i konsumpcyjny utrzymują się na wysokim poziomie.
Rodzaje cyklów koniunkturalnych
Podział cykli koniunkturalnych opiera się na ich częstotliwości, czyli okresie, jaki występuje pomiędzy początkiem a zamknięciem konkretnego cyklu. Na tej podstawie wyróżnić możemy:
- Cykle sezonowe – trwają one rok i dają możliwość skutecznego obserwowania sezonowych wahań aktywności gospodarczej. Doskonale sprawdzają się w takich dziedzinach jak rolnictwo czy turystyka. Jest to rodzaj cykli uznawany za najbardziej regularny.
- Cykle krótkie – są to cykle, które mają długość 2-4 lat. Obejmują wahania m.in. cen czy zapasów w przedsiębiorstwach.
- Cykle średnie – Mamy tu dwa rodzaje średnich cyklów. Pierwsze trwają 8-10 lat. W ich zakres wchodzą wahania PKB, bezrobocia i inflacji. Drugie z kolei obejmują okres od 15 do 25 lat i wynikają z akumulacji czynników wytwórczych – migracje, inwestycje.
- Cykle długie – trwają 40-60 lat i stanowią konsekwencję ważnych odkryć oraz innowacji. (wynalezienie maszyny parowej – rozwój elektryczności – odnawialne źródła energii)