Pracodawca, który zatrudnia pracowników, ma obowiązek poinformować ich o ryzyku zawodowym związanym ze stanowiskiem, jakie obejmą. W związku z tym musisz wiedzieć, jak przeprowadzić ocenę ryzyka zawodowego i jakie informacje przekazać podwładnym. Z całą pewnością ryzyko zawodowe pojawia się na wielu stanowiskach pracy. Musisz wiedzieć, jak je ocenić i jakie środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko zastosować.
Spis treści
Czym jest ryzyko zawodowe?
Wiele zawodów wiąże się z konkretnym ryzykiem zawodowym. Należy więc zacząć od tego, czym dokładnie jest ryzyko zawodowe? Jego definicja znajduje się w polskiej normie PN-N-18002 o Systemach zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy (BHP). Dowiadujemy się tam, że jest to prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą, które powodują straty. Przede wszystkim chodzi o pojawianie się u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu jej wykonywania.
BHP i ocena ryzyka zawodowego — co musisz o niej wiedzieć?
Wiemy już, że ryzykiem zawodowym nazywamy to, jak bardzo prawdopodobne jest to, że w czasie wykonywania pracy dojdzie do konkretnych zdarzeń niepożądanych, które będą powodować straty. Prawo wskazuje, że ryzyko zawodowe odnosi się przede wszystkim do negatywnego wpływu na zdrowie pracownika. Chodzi więc o wszystkie zagrożenia i niebezpieczeństwa pojawiające się w konkretnym miejscu zatrudnienia w wyniku realizowanych czynności i zadań zawodowych.
Ocena ryzyka zawodowego to obowiązek pracodawcy. Co jednak istotne osoba zatrudniająca nie musi samodzielnie sporządzić dokumentu, który będzie oceniał ryzyko. Przygotować dokument mogą również osoby specjalnie do tego oddelegowane, które współpracują z podmiotami zewnętrznymi. Kluczowe znaczenie będzie tu miało przestrzeganie wymogów prawnych oraz dokonanie oceny ryzyka zawodowego na danym stanowisku pracy. W związku z tym osoba, która dokument przygotowuje, musi posiadać wiedzę dotyczącą postępowania wobec urządzeń, materiałów oraz wykorzystywanych w zakładzie technologii.
Jak więc przebiega proces oceny ryzyka zawodowego?
Właściwie niezależnie od stanowiska ocena ryzyka zawodowego przebiega w podobny sposób. W pierwszej kolejności powołuje się odpowiedni zespół lub zewnętrzny podmiot, który specjalizuje się w tym zakresie. Następnie konieczne jest szczegółowe opisanie stanowiska pracy, a także zasad postępowania, jakie na nim będą obowiązywać — koniecznie jest tu uwzględnienie maszyn i związanych z nimi zagrożeń. W kolejnym kroku niezbędne jest zidentyfikowanie potencjalnych zagrożeń, a także prawdopodobieństwa ich występowania.
Obowiązek pracodawcy do informowania pracownika o ryzyku zawodowym w miejscu pracy
Obowiązki pracodawcy w tym zakresie reguluje Kodeks pracy. W artykule 226 dowiadujemy się, że pracodawca ma obowiązek:
- Oceny i dokumentacji ryzyka zawodowego związanego z daną pracą, a także zastosowanie środków profilaktycznych zmniejszających ryzyko zawodowe na stanowisku pracy;
- Poinformowanie pracownika o występowaniu ryzyka na danym stanowisku, które wiąże się z rodzajem wykonywanej przez pracownika pracy.
Substancje chemiczne i związane z nimi ryzyko zawodowe
Pracodawca ma więc obowiązek przeprowadzić ocenę ryzyka zawodowego na każdym stanowisku i poinformować o nim pracownika przed zatrudnieniem. Kandydat na pracownika powinien podpisać odpowiedni dokument, który potwierdza, że znane są mu wszystkie ryzyka występujące w danym miejscu pracy. Powinny mu zostać przekazane również informacje o tym, jakie środki profilaktyczne można zastosować, aby ryzyko zawodowe w miejscu pracy zostało ograniczone. Jak wskazują przepisy BHP, niezmiernie ważne jest stosowanie się do wszelkich wytycznych i instrukcji — zarówno tych dotyczących miejsca pracy, jak i substancji w niej wykorzystywanych.
Pod kątem substancji chemicznych znaczenie będzie miało co najmniej kilka czynników, które musimy uwzględnić w ryzyku zawodowym dla takiego stanowiska:
- Wykorzystywanie jedynie odpowiedniego, specjalistycznego oprzyrządowania w czasie realizacji pracy.
- Dbanie o jak najskuteczniejsze ograniczanie wydobywania się substancji i jej właściwości na stanowisku pracy.
- Wykorzystywania środków ochrony indywidualnej, która powinna wynikać z zaleceń związanych z ryzykiem pracy.
- Wykorzystywanie środków ochrony zbiorowej — wentylacja, właściwe zachowania i organizacja pracy.
- Częste kontrole oraz szkolenia związane z ryzykiem pracy BHP.
Jak powinna wyglądać dokumentacja dotycząca oceny ryzyka zawodowego?
Głównym wymogiem dotyczącym dokumentu oceny ryzyka zawodowego na danym stanowisku, jest to, że powinien on zostać sporządzony w formie pisemnej. Konieczne jest również uwzględnienie w nim szeregu informacji dotyczących ryzyka oraz niebezpieczeństw, jakie mogą występować w miejscu pracy. Zaliczamy do nich:
- Określenie powierzchni oraz wysokości stanowiska pracy.
- Położenie stanowiska w stosunku do całkowitego planu zakładu.
- Opisanie pomieszczeń, które są dostępne dla pracownika.
- Określenie stosunku odległości na linii okna-podłoga.
- Dokładny opis codziennych czynności, jakie będą wykonywane przez pracownika na danym stanowisku pracy.
- Przygotowanie wewnątrzzakładowego regulaminu obejmującego poszczególne zachowania związane z ryzykiem zawodowym BHP.
- Wyszczególnienie informacji odnośnie do maszyn i urządzeń, których pracownik będzie używał w swojej codziennej pracy.
Obowiązki pracodawcy w kontekście ryzyka zawodowego w miejscu pracy
Pracodawca jest przede wszystkim zobowiązany przygotować i przedstawić pracownikowi dokumentację dotyczącą ryzyka zawodowego w miejscu pracy. Musi tam znajdować się również szczegółowa informacja o zasadach ochrony, jakie należy stosować. Pracownik powinien zapoznać się z tymi dokumentami i je podpisać, jako potwierdzenie, że zna ich treść, a także został pouczony o ryzyku zawodowym związanym z wykonywaną pracą. Podpisane dokumenty pracodawca dołącza do akt pracowniczych.
Przede wszystkim pracodawca powinien skrupulatnie dopełnić obowiązku informacyjnego względem pracownika i zapewnić niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko zawodowe na powierzanym stanowisku. Ma to szczególne znaczenie, jeśli dojdzie do wypadku lub dokonania szkód w czasie realizowania pracy.
Co daje przeprowadzenie oceny ryzyka zawodowego? Co wiemy o metodach oceny ryzyka zawodowego?
Dokonanie oceny ryzyka zawodowego jest obowiązkiem pracodawcy, choć może to zlecić zewnętrznemu podmiotowi. Kluczowe jest tu jednak sprawdzenie oraz określenie tego, co w danym miejscu zatrudnienia może doprowadzić do szkody lub krzywdy pracownika. W sytuacji, gdy osoba, która zatrudnia pracowników, w sposób prawidłowy określi czynniki ryzyka, będzie miała szansę zapewnić środki, które ograniczą lub zlikwidują zagrożenie, czy też zapobiegające chorobom zawodowym.
Analiza sprawia, że pracodawca może również określić, co jeszcze należałoby zmienić lub wprowadzić, aby uniknąć negatywnych skutków dla podwładnych.
Celem stosowania metod oceny ryzyka zawodowego jest zmniejszenie prawdopodobieństwa wystąpienia szkody lub wypadku pracownika do minimum. Jest to również zabezpieczenie dla samego pracodawcy i dla lepszego funkcjonowania jego firmy.
W każdym zakładzie powinno się regularnie oceniać i dokumentować ryzyko zawodowe, a także prowadzić szkolenia o zasadach ochrony przed zagrożeniami. Istnieje wiele metod oceny ryzyka zawodowego, wybór najodpowiedniejszej zależny jest m.in. od branży. Pewne jest jednak, że ocena ryzyka zawodowego na stanowisku pracy jest niezbędna w celu przeciwdziałania wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków.