Prowadzenie działalności gospodarczej przez osobę niepełnoletnią – czy nastolatek może założyć firmę?

Rozwój nowoczesnej technologii i internetu sprawiły, że w dzisiejszych czasach pierwsze „biznesy” i pomysły na zarobienie pieniędzy pojawiają się często już u nastolatków, a ich realizacja może być dobrym startem w przyszłość. W takiej sytuacji jednak pojawia się pytanie: Czy osoba, która nie ukończyła 18 lat może być przedsiębiorcą? Okazuje się, że jednoznacznie polskie prawo tego nie zakazuje. Odpowiedź brzmi więc, że może, jednak prowadzenie jakichkolwiek działań będzie znacząco utrudnione i uzależnione od osób trzecich – opiekunów ustawowych, czyli najczęściej rodziców.

Co mówią przepisy?

W przepisach dotyczących działalności gospodarczej prowadzonej w Polsce znajdziemy informację, że przedsiębiorcą może być osoba fizyczna, która posiada zdolność prawną, a działalność prowadzi we własnym imieniu. Konieczne staje się rozróżnienie takich pojęć jak „zdolność prawna” oraz „zdolność do czynności prawnych”.

Czym różni się zdolność prawna od zdolności do czynności prawnych?

Zdolność prawna – posiada ją każdy z nas od chwili przyjścia na świat aż do śmierci. Oznacza to, że posiadamy określone prawa i obowiązki, jak również możemy być właścicielami rzeczy oraz spadkobiercami.

Zdolność do czynności prawnych – ma zupełnie inne znaczenie i uzależniona jest m.in. od wieku osoby fizycznej. Jedynie w sytuacji, gdy ją posiadamy dysponujemy możliwością samodzielnego zawierania umów i zaciągania różnorodnych zobowiązań. Gdy kończymy 13 lat uzyskujemy ograniczoną zdolność do czynności prawnych, wówczas do wykonywania wszelkich działań prawnych i biznesowych musimy posiadać zgodę swojego przedstawiciela ustawowego, najczęściej rodzica.

Gdy ukończymy 18 lat nabywamy pełną zdolność do czynności prawnych. Wówczas możemy już w pełni decydować o sobie i podejmować własne decyzje biznesowe, podpisywać wszelkie umowy, bez konieczności zgody opiekuna. Jeśli działalność zostałaby założona przed pełnoletnością to po jej osiągnięciu można dokonać potwierdzenia wszystkich zawieranych wcześniej umów.

Prowadzenie działalności gospodarczej przez osobę niepełnoletnią – czy to możliwe?

W żadnym przepisie polskiego prawa nie znajdziemy dosłownej informacji, że nie. Jednocześnie nie istnieje wymóg w postaci posiadania pełnej zdolności do czynności prawnych. Jeśli jednak spojrzymy na to od strony praktycznej, to okaże się, że pełna zdolność jest niezbędna, gdyż daje możliwość samodzielnego podejmowania decyzji i sprawnego działania.

Nie jest wykluczone założenie działalności gospodarczej przez osobę po 13 roku życia, jednak wszystkie jej działania będą monitorowane i potwierdzane przez rodziców lub innych opiekunów prawnych. Może to być kłopotliwe chociażby dla klientów i kontrahentów, którzy będą we wszelkich sprawach czekać na zgodę opiekunów małoletniego przedsiębiorcy.

Dodatkowym kłopotem mogłaby się okazać konieczność wyrażenia zgody przez sąd na niektóre czynności – te przewyższające zwykły zakres zarządu majątkiem małoletniego. Trzeba by się wtedy liczyć z przesunięciem się w czasie momentu podpisania umowy czy dokonania innej czynności.

Z pewnością więc osoba niepełnoletnia pomiędzy 13 a 18 rokiem życia może zostać w naszym kraju przedsiębiorcą, jednak konieczność zaangażowania w każdą sprawę opiekunów może sprawić, że całe przedsięwzięcie byłoby bardzo trudne i uciążliwe.

Dziedziczenie przedsiębiorstwa

Polskie prawo nie zakłada kontynuacji działalności jednoosobowej zarówno w sytuacji jeśli spadkobiercą jest osoba niepełnoletnia, jak i pełnoletnia. Dziedziczeniu podlegają składniki majątkowe i niemajątkowe wchodzące w skład danego przedsiębiorstwa.

Nie dziedziczy się również wpisu do CEIDG. W związku z tym przedmiotem darowizny lub dziedziczenia mogą być jedynie rzeczy oraz prawa, które służyły prowadzeniu działalności. Znajdują się pośród nich: samochody, umowy, wyposażenie biura, znaki towarowe czy nieruchomości. Do nabycia ich przez małoletniego konieczna jest umowa darowizny lub poświadczenie dziedziczenia – przyjęcie spadku po zmarłym wraz z jego zobowiązaniami. Wówczas stają się one własnością małoletniego, jednak nie oznacza to kontynuacji działalności.

Czy osoba niepełnoletnia może dokonać wpisu do CEIDG?

Wpis do CEIDG może zostać wykonany jedynie przez osobę, która posiada pełną zdolność do czynności prawnych. Zgodnie z przepisami tylko taka osoba ma możliwość dokonywania skutecznych prawnie czynności administracyjnych. Zalicza się do nich właśnie wpis do CEIDG, więc osoba małoletnia takiego dokonać nie może.

Osoba niepełnoletnia zakładając działalność gospodarczą musi działać za zgodą i z pomocą pełnomocnika lub przedstawiciela prawnego. Wniosek do CEIDG składany jest wówczas przez dorosłego opiekuna, którym najczęściej jest rodzic. We wniosku online zaznaczamy w górnej części, że składa go „osoba uprawniona”, a poniżej uzupełniamy swoje dane jako wnioskodawcy i dane małoletniego, jako osoby, której wniosek dotyczy.

Sytuacja jest w tym przypadku na tyle skomplikowana, że istotnie firma zostanie założona na osobę niepełnoletnią, za poświadczeniem dorosłego. Jednak poza samą własnością tak naprawdę niewiele prawnie będzie zależeć od małoletniego. Wszelkie decyzje i umowy będą obarczone koniecznością zgody opiekuna.

Akcje i udziały w rękach małoletniego

Osoba niepełnoletnia ma możliwość zawarcia umowy spółki handlowej bądź przystąpienia do niej pomimo posiadania ograniczonej zdolności do czynności prawnych. Według kodeksu spółek handlowych w ich przypadku wymagana jest pełna zdolność jedynie od członków rady nadzorczej i zarządu, komisji rewizyjnej, prokurentów i likwidatorów.

Spółki osobowe również dopuszczają udział osoby niepełnoletniej, jednak nie ma ona wówczas możliwości podejmowania zobowiązań bez zgody sądu, ponieważ każdy ze wspólników w spółce jawnej jest odpowiedzialny za jej zobowiązania, więc nie dopuszcza się możliwości samodzielnego wzięcia takiej decyzji na siebie przez nastolatka.

Kolejnym przykładem są spółki komandytowo-akcyjne, w których nabywa się jedynie prawo do udziału w zyskach, bez możliwości prowadzenia spraw spółki. W związku z tym tutaj również członkiem takiej spółki może być osoba niepełnoletnia. Jeśli jednak będzie chciała dokonać sprzedaży akcji przed osiągnięciem pełnoletności, konieczne będzie zwrócenie się o zgodę do sądu rodzinnego i opiekuńczego.