Pod określeniem „fundacja” kryje się organizacja pozarządowa, którą powołuje się do celów gospodarczych. W niektórych sytuacjach stanowi ona doskonałą alternatywę dla działalności gospodarczej – sprawdza się w działalności charytatywnej, sportowej czy artystycznej. Aby mogła powstać fundacja musi być fundator, czyli osoba, która przeznacza określony majątek na określony cel.
Wysokość majątku, jaki zostaje przeznaczony na dany cel, określona jest przez fundatora. Jest to tzw. fundusz założycielski. Na wstępie warto zapamiętać, że sam cel oraz wysokość majątku, jaki zostaje na niego przeznaczony stanowią najważniejsze warunki związane z zakładaniem fundacji.
Spis treści
Czym dokładnie jest fundacja i na czym polega jej codzienna praca?
Przede wszystkim fundacja jest rodzajem działalności o charakterze pozarządowym. Powołuje się ją do istnienia w określonych celach społecznych.
Tworzenie i działanie fundacji opiera się o ustawę z 6 kwietnia 1984 roku o fundacjach. Czytamy w niej, że ustanowienie fundacji może nastąpić w celu realizowania podstawowych interesów Rzeczypospolitej Polskiej, które są społecznie i gospodarczo użyteczne. Zaliczamy do nich:
- rozwój gospodarki i nauki,
- ochrona zdrowia,
- kultura i sztuka,
- oświata i wychowanie,
- ochroną środowiska,
- opieka i pomoc społeczna,
- opieka nad zabytkami.
Oprócz głównych wymienionych celów, pośród zadań realizowanych przez fundację mogą znaleźć się dowolne cele charytatywne oraz społeczne, czy też gospodarczo użyteczne, jednak wymagane jest reprezentowanie przez nie publicznego charakteru.
Planując założenie fundacji musimy wiedzieć i pamiętać, że jej działanie nie może się opierać na celu zaspokojenia dobra osobistego, prywatnego, czy tez fundatora. Podstawą jej działalności ma być zaspokojenie dobra ogólnego.
Fundacja posiada pewną cechę charakterystyczną. Otóż cel, dla którego została utworzona nie jest dochodowy.
Ustanowienia fundacji może dokonać osoba fizyczna – nie ma znaczenia jej obywatelstwo czy miejsce zamieszkania. Zakładać je również mogą osoby prawne, które mają siedziby na terenie Polski i poza jej granicami. Jednak siedziba samej fundacji powinna być zlokalizowana na terenie Polski.
Od tego zaczynamy: FUNDUSZ ZAŁOŻYCIELSKI
Ustawa określa, że Fundator, czyli osoba zakładająca fundację, określa cel jej działania i przeznacza, na realizację jej założeń określony majątek. Jest to tzw. fundusz założycielski, który może składać się z pieniędzy, papierów wartościowych, jak również rzeczy ruchomych i nieruchomych, które zostają oddane na własność fundacji.
Taki początkowy majątek, który zostaje przeznaczony na realizację celu fundacji, powinien pozwolić jej na skuteczne rozpoczęcie działalności, jednak jego dokładną wysokość ustala sam fundator.
Składniki funduszu założycielskiego:
- Pieniądze – jeśli to właśnie one zostają przeznaczone na majątek założycielski fundacji, to fundator określa kwotę, jaką przeznacza na realizację celów statutowych fundacji. Mogą one być przekazane zarówno w polskiej, jak i zagranicznej walucie, jednak w tym drugim przypadku zachodzi konieczność podania równowartości danej sumy w polskich złotych według bieżącego kursu NBP.
- Papiery wartościowe – gdy przekazujemy na cele fundacji papiery wartościowe, to zachodzi konieczność podania ich rodzaju, oraz cech indywidualnych. Dodatkowo wymagane jest określenie wierzytelności, jaka z nich przysługuje.
- Rzeczy ruchome oraz nieruchome – Tutaj szczególnie w przypadku nieruchomości zachodzi konieczność podania numeru księgi wieczystej.
Warto pamiętać, że wysokość funduszu założycielskiego w przypadku fundacji nie jest w żaden sposób prawnie określona. W związku z tym jego wysokość uzależniona jest chociażby od tego, czy za pośrednictwem zakładanej fundacji zamierzamy prowadzić działalność gospodarczą czy też nie.
Przyjęło się ogólne założenie, że fundusz założycielski wynosi minimalnie od 500 do 1000 zł, jednak nie jest to ustalone, ani wymagane. Sąd może przystać na rejestrację fundacji zarówno przy niższym, jak i przy wyższym funduszu.
Jeśli jednak fundacja będzie prowadzić działalność gospodarczą, to wysokość funduszu założycielskiego NIE może być niższa niżeli 1000 zł. Taki zapis znajduje się w ustawie o fundacjach. Istnieje tu dodatkowy wymóg – fundacja ma obowiązek przeznaczyć co najmniej drugie tyle na działalność pożytku publicznego – w związku z tym, w takiej sytuacji jej fundusz założycielski wyniesie 2 000 zł.
Działalność gospodarcza fundacji może być prowadzona w zakresie służącym do realizacji jej celów.
W jaki sposób powstaje fundacja?
Najpierw pojawia się pomysł, jednak do czasu aż nasza fundacja rozpocznie swoją działalność, konieczne jest pokonanie kilku kroków i dopełnienie odpowiednich formalności. Pamiętajmy, że są one konieczne dla uzyskania osobowości prawnej przez naszą fundację.
Aby założyć fundację i rozpocząć jej działalność konieczne jest:
- Ustalenie wysokości i źródła funduszu założycielskiego, oraz ustanowienie aktu fundacyjnego.
- Opracowanie statutu fundacji – jest to dokument, który określa organizację oraz sposób działania naszej fundacji.
- Zarejestrowanie fundacji w Krajowym Rejestrze Sądowym (KRS).
Pierwsze dwa kroki realizuje fundator lub jego pełnomocnik, działający w jego imieniu. Zgłoszenie do KRS może zostać wystosowane przez zarząd. Natomiast sam wpis do KRS spoczywa w rękach sądu.
Fundator – kto może nim być i założyć fundację?
Fundator to osoba, która zakłada konkretną fundację. Zgodnie z zapisami ustawy fundatorem może być zarówno obywatel polski, jak i cudzoziemiec, czytamy w niej bowiem „fundację mogą ustanowić osoby fizyczne, niezależnie od ich obywatelstwa i miejsca zamieszkania”.
Do powołania fundacji uprawniona jest również osoba prawna. Może to być firma prywatna czy np. uczelnia wyższa. Jej siedziba może być zlokalizowana zarówno w Polsce, jak i poza jej granicami. Dodatkowo warto wiedzieć, że dopuszcza się istnienie kilku fundatorów dla jednej fundacji – kilka osób fizycznych lub osób prawnych, może to być również grupa złożona z jednych oraz drugich.
Fundator ustanawia fundację, czyli powołuje ją do życia. W tym celu konieczne jest złożenie odpowiedniego oświadczenia, jak również sformułowanie statutu. Jednocześnie w kompetencji fundatora leży wyznaczenie innej osoby, która te zadania wykona.
Fundator – jaka jest jego rola w fundacji?
Rola fundatora rozpoczyna się na etapie powoływania fundacji. Wówczas musi on złożyć oświadczenie o ustanowieniu fundacji i przekazaniu na jej rzecz określonego majątku, sporządzeniu statutu oraz zarejestrowaniu fundacji w KRS, w formie aktu notarialnego.
Czynności takie jak sporządzenie statutu czy rejestracja w KRS mogą zostać przeprowadzone przez inną osobę, którą fundator wyznaczy, do takich działań. Może to być członek zarządu lub pełnomocnik procesowy. Osoba taka musi posiadać pisemne pełnomocnictwo.
Funkcja fundatora może mieć różne formy w fundacji:
- Opcja pierwsza – fundator powołuje fundację, ustanawia jej statut, dokonuje wyboru jej władz i doprowadza do zarejestrowania organizacji. W takim wypadku fundator kończy swój aktywny udział w działaniach fundacji zaraz po załatwieniu wymienionych kwestii formalnych. Prawo nie wymaga, aby fundator uczestniczył w dalszym działaniu utworzonej fundacji, jednak nadal pozostaje jej fundatorem. Osoba odpowiedzialna za stworzenie danej fundacji – fundator – zostaje ustalony w sposób dożywotni w sporządzanym akcie notarialnym i nie ma możliwości zmiany.
- Opcja druga – po założeniu fundacji fundator włącza się w jej działania – ma np. możliwość zajęcia miejsca w jej zarządzie. Jeśli zakładając fundację mamy takie plany, to koniecznie musimy zadbać, aby jej statut zawierał odpowiednie zapisy, które umożliwią nam sprawowanie takiego stanowiska. W takiej sytuacji fundator staje się częścią władz fundacji i współdecyduje w jej zarządzaniu, zgodnie z kompetencjami, jakie daje mu sprawowane stanowisko. W praktyce najczęściej fundatorzy decydują się na zasiadanie w zarządach lub radach założonych przez siebie fundacji.
- Opcja trzecia – w tym rozwiązaniu fundator nie uczestniczy aktywnie w zarządzaniu fundacją, które oddaje zarządowi, jednak pozostawia sobie pojedyncze, aczkolwiek kluczowe kompetencje, takie jak np. decyzja o zmianie władzy czy likwidacji.
Kolejny krok to: AKT FUNDACYJNY
Akt fundacyjny, można inaczej nazywać założycielskim. Stanowi on oświadczenie woli fundatora danej fundacji. Jego celem jest ustanowienie fundacji, jej celu i majątku, jaki będzie przeznaczony na jego realizację.
Zgodnie z ustawą, takie oświadczenie musi mieć formę aktu notarialnego. W związku z tym wymaga się, aby fundator udał się do notariusza w celu wyrażenia woli założenia fundacji, co zostanie spisane w formie odpowiedniego aktu. Wyjątek od takiej sytuacji stanowi powołanie fundacji w testamencie.
W sytuacji, gdy fundator chce, aby czynności te zostały przeprowadzone przez wybranego pełnomocnika, to musi on posiadać odpowiednie pełnomocnictwo, które również jest ustanowione poprzez akt notarialny.
Czy możliwe jest odwołanie aktu fundacyjnego?
Akt fundacyjny stanowi rodzaj zobowiązania, które bierze na siebie fundator, deklarując przekazanie określonego majątku na cele zakładanej fundacji. Prawo wymaga, aby obowiązek wynikający z tej deklaracji został spełniony, gdy fundacja uzyska osobowość prawną – do tej chwili pozostaje zawieszony.
W związku z powyższym dopuszcza się możliwość odwołania aktu fundacyjnego, na podstawie art. 61 par 1 K.c. Odwołanie może nastąpić do czasu aż fundacja zostanie wpisana do KRS. Niezbędne jest również, aby miało ono formę aktu notarialnego.
Możliwość złożenia odwołania aktu fundacyjnego ma sam fundator, lub jeśli było ich kilku to wszyscy razem. W sytuacji gdy fundator nie wywiąże się ze zobowiązania, gdy fundacja uzyska osobowość prawną, czyli gdy zostanie wpisana do KRS, dopuszcza się dochodzenie własnych praw przez fundację na zasadach ogólnych, czyli na podstawie kodeksu cywilnego.
Następnie zadbaj o: Statut fundacji – kiedy i na jakim etapie działania musi on powstać i zacząć obowiązywać?
W każdej fundacji za powstanie/ napisanie statutu i jego uchwalenie odpowiada fundator lub fundatorzy. Istnieje również możliwość, że fundator udziela innej osobie odpowiedniego pełnomocnictwa, w tym zakresie.
Powinniśmy jednak mieć na uwadze, że statut to dokument w formie pisemnej, w związku z tym pełnomocnictwo do jego przygotowania również powinno zostać przedłożone na piśmie. Niekiedy fundatorzy decydują już w akcie fundacyjnym (założycielskim), że za napisanie i uchwalenie statutu odpowiadać będzie np. zarząd fundacji.
Co musi się znaleźć w statucie fundacji?
- Nazwa fundacji – w statucie musi znaleźć się pełna nazwa naszej fundacji. Jeżeli zawarliśmy ją również w akcie fundacyjnym, to należy pamiętać, że w jednym i drugim dokumencie musi ona być taka sama. Przepisy prawa polskiego nie wskazują konieczności odróżniania się nazwy fundacji od innych organizacji. Jednak warto zatroszczyć się o jej unikalność, gdyż stanie się łatwiejsza do zapamiętania i odnalezienia dla ewentualnych darczyńców. Jeżeli fundacja, którą powołujemy będzie się zajmować prowadzeniem działalności gospodarczej, to w nazwie musi występować jej prawna forma, czyli „fundacja”.
- Siedziba fundacji – niezbędne jest wskazanie w statucie miejscowości, w której zlokalizowana jest siedziba fundacji. Nie ma jednak konieczności podawania pełnego adresu. Dodatkowo byłoby to niepraktyczne, gdyż jeśli doszłoby do zmiany siedziby to niezbędne byłoby pokrywanie kosztów związanych ze zmianą danych w KRS.
- Cele fundacji – czyli dokładne określenie przyczyny powstania naszej fundacji.
- Majątek fundacji – Musi być odpowiednio doprecyzowany – podaje się wysokość funduszu założycielskiego w odpowiedniej wartości. Jeśli wkład fundatora nie był pieniężny, to konieczne jest podanie jego wartości rynkowej.
- Skład oraz organizacja zarządu – w fundacji wymagane jest działanie zarządu, który jest organem wykonawczym, kierującym jej działalnością i reprezentującym ją na zewnątrz. Warto pamiętać, że właśnie zarząd jest jedynym obowiązkowym organem w fundacji.
- Formy oraz zakres działalności fundacji – tutaj określamy w jaki sposób zamierzamy realizować statutowe cele fundacji. Wymienić należy konkretne działania, jakie będziemy podejmować, jednak wyszczególnić należy również idee.
- Sposób powoływania, obowiązki i uprawnienia zarządu i jego członków – w większości przypadków, to fundator wybiera zarząd. Osoby, które będą tworzyć pierwszy zarząd fundacji mogą zostać określone w statucie, może wśród nich być również fundator.
Dodatkowo w statucie można uwzględnić szereg dodatkowych uprawnień i postanowień, przede wszystkim tych, które wiążą się z prowadzeniem przez fundację działalności gospodarczej, tego czy dopuszcza się i na jakich warunkach jej połączenie się z inną fundacją, czy dopuszcza się i jak powinny przebiegać zmiany celu oraz statutu,jak również określać jakie inne organy fundacji będą funkcjonować poza samym zarządem.
Kolejnym zadaniem jest ustalenie – zarządu fundacji
Gdy napisany i uchwalony zostanie statut fundacji, przychodzi czas na powołanie zarządu naszej fundacji. Stanowi on jedyny obowiązkowy organ fundacji i jest odpowiedzialny za jej codzienne działanie. W składzie zarządu może znaleźć się również fundator lub fundatorzy, tak samo jak w innych organów. W sytuacji, gdy fundator obejmuje stanowisko w zarządzie, to w większości przypadków staje na jego czele i zostaje prezesem zyskując dodatkowe uprawnienia takie jak:
- uczestnictwo w kongresach lub sympozjach,
- reprezentowanie fundacji na zewnątrz we wszelkich sprawach niemajątkowych.
Prawo nie określa dokładnej ilości osób, jaka powinna wchodzić w składa zarządu fundacji. Zakłada się, że organ ten powinien być kolegialny, czyli składający się z co najmniej dwóch osób. Tak więc fundator ma możliwość samodzielnego ustalenia ilości osób, które tworzyć będą zarząd fundacji. Podaje się ją w statucie, może być określona również w zakresie od do.
Ze względów praktycznych zdecydowanie lepiej sprawdza się powołanie nieparzystej ilości członków. Dzięki temu jeśli przy podjęciu jakiejś decyzji niezbędna będzie większość, to osiągnięcie rozwiązania będzie łatwiejsze. Jeśli jednak zarząd będzie miał parzystą ilość członków, to warto już w statucie wskazać, np. że głos prezesa będzie decydujący.
Zarząd fundacji posiada kompetencje związane ze swoją funkcją wykonawczą. Pośród zadań zarządu wymienia się:
- reprezentowanie fundacji na zewnątrz,
- kierownictwo nad bieżącą działalnością fundacji,
- wyznaczanie kierunków działania fundacji,
- zarządzanie majątkiem fundacji,
- decydowanie w kwestii zmian w obrębie statutu,
- podejmowanie ewentualnych decyzji o zlikwidowaniu fundacji i przeznaczeniu majątku zlikwidowanej fundacji,
- występowanie z wnioskiem oraz wyrażanie zgody na ewentualne łączenie się z inną fundacją.
Dopięcie formalności czyli – wpis do KRS
Po spisaniu aktu fundacyjnego, utworzeniu statutu i powołaniu zarządu, przychodzi czas na wpisanie naszej fundacji do KRS. W tym celu konieczne jest wypełnienie odpowiednich urzędowych formularzy:
KRS-W20– jest to wniosek podstawowy, który należy wypełnić i złożyć, w celu zgłoszenia fundacji. Zawiera się w nim takie informacje jak: nazwa i wydział sądu, rodzaj dokonywanej rejestracji, określenie formy prawnej zgłaszanej organizacji, adres do korespondencji oraz ewentualne dane pełnomocnictwa procesowego, zasadnicza treść zgłoszenia, informacje o formularzach załączników i dokumentach.
KRS-WK – w tym załączniku zgłaszamy osoby wchodzące w skład zarządu fundacji. Konieczne jest uwzględnienie w nim danych wynikających ze statutu fundacji – kto posiada uprawnienia do jej reprezentowania, czy jakie funkcje będą pełnione przez poszczególne osoby z zarządu.
KRS-WM – jest to formularz, który składamy w sytuacji, gdy nasza fundacja prowadzić będzie działalność gospodarczą i zamierzamy rozpocząć ją po zarejestrowaniu fundacji.
Wniosek o rejestrację fundacji w KRS uzupełnia się o załączniki w postaci następujących dokumentów:
- 1 egzemplarz oświadczenia o ustanowieniu fundacji,
- 1 egzemplarz oświadczenia, które wskaże odpowiedniego ministra nadzoru,
- 3 egzemplarze statutu fundacji, podpisane przez fundatora,
- 1 egzemplarz uchwały o powołaniu władz fundacji,
- 1 egzemplarz oświadczenia członka zarządu o adresie do doręczeń,
- dowód potwierdzający dokonanie opłaty za wpis do rejestru.
Dodatkowo w czasie rejestracji fundacji wymagane może być przedłożenie pisemnych zgód osób, które zostały powołane do zarządu. Jeśli jednak wniosek o rejestracje fundacji będzie podpisany przez zarząd, to nie będzie konieczności składania takich zgód.
WAŻNE! Wszystkie formularze, które składamy muszą być podpisane przez te samą osobę – może to być fundator lub zarząd.
Wniosek o wpis do KRS jest odpłatny i należy dokonać opłaty w pierwszej kolejności i załączyć potwierdzenie. Koszta związane z rejestracją fundacji w KRS wynoszą odpowiednio:
- fundacja rejestrująca się jedynie w KRS – 250 zł
- fundacja rejestrująca się w rejestrze fundacji oraz rejestrze przedsiębiorców KRS – 600 zł ( z tego 500 zł stanowi opłatę za dokonanie wpisu, zaś 100 zł za ogłoszenie go w Monitorze Sądowym i Gospodarczym)
Wpis do KRS zostaje dokonany przez sąd po stwierdzeniu przez niego, iż zostały wykonane wszelkie czynności prawne, które stanowią do niego podstawę, przez osobę upoważniona lub organ i są ważne. Sąd wydaje dodatkowo postanowienie o wpisaniu funkcji do KRS. Dokonuje się to na podstawie określenia czy cel i statut fundacji są zgodne z obowiązującym prawem.
PAMIĘTAJ!
Gdy zarejestrujemy fundację w KRS, to z automatu zostanie jej nadany numer NIP oraz REGON. Jednak wówczas mamy 21 dni, aby w odpowiednim urzędzie skarbowym złożyć formularz zawierający dane uzupełniające – czyli NIP-8. Znajdą się w nim następujące informacje:
- wykaz rachunków bankowych fundacji,
- miejsce przechowywania dokumentów rachunkowych,
- data powstania obowiązku opłacania składek,
- przeważający rodzaj działalności statutowej według PKD,
- data wyrejestrowania z ubezpieczenia ostatniej osoby, za którą płatnik ma obowiązek składania dokumentów ubezpieczeniowych.
W jaki sposób powołuje się przedstawicielstwo zagranicznej fundacji w Polsce?
Możliwe jest tworzenie przedstawicielstw fundacji zagranicznych na terenie Polski. Aby tego dokonać konieczne jest wystąpienie o zgodę na ministra właściwego dla celu utworzenia przedstawicielstwa. W przypadku fundacji istotne jest, aby ten cel był społecznie lub gospodarczo użyteczny. Oznacza to, że nie można posługiwać się celem, który będzie leżał jedynie w interesie fundatora lub osób z nim związanych.
Minister ma prawo wyrazić zgodę na utworzenie takiego przedstawicielstwa, lub wydać decyzje odmowną. Przewidziana w jego kompetencjach jest również możliwość zawieszenia działalności już istniejącego przedstawicielstwa, jeśli naraża ona na szkodę interesy państwa.
Przedstawicielstwo fundacji zagranicznej dysponuje również możliwością prowadzenia działalności gospodarczej, w oparciu o odrębne przepisy, które stanowią o prowadzeniu działalności gospodarczej przez przedstawicielstwa podmiotów zagranicznych.
Na koniec – konto bankowe dla fundacji
Jedną z ostatnich rzeczy jaka pozostaje nam do załatwienia w związku z założeniem fundacji jest założenie dla niej konta bankowego. Większość organizacji pozarządowych posiada dla swoich bieżących potrzeb rachunek bankowy, po pierwsze dla tego, że takie rozwiązanie jest wygodniejsze, a po drugie ułatwia to rozliczenia podatkowe.
W przypadku fundacji kluczowe okazują się takie funkcjonalności jak: wpłaty, wypłaty, przelewy, czy możliwość tworzenia subkont.
Otworzenie rachunku bankowego dla fundacji wiąże się z koniecznością złożenia w baku szeregu dokumentów, które będą określały status prawny podmiotu, jak również formy jego reprezentacji. W związku z tym w większości banków konieczne jest złożenie:
- wydruku lub odpisu z KRS,
- statutu fundacji,
- decyzji w sprawie nadania numeru NIP,
- dokumentów tożsamości osób upoważnionych do działania w imieniu klienta.
