Przeciętny przedsiębiorca napotyka na swojej drodze wiele problemów. Niekiedy wynikają one z popełnianych błędów i braku wystarczającej wiedzy. Jednak są również takie, na które zupełnie nie mamy wpływu, jednak w skrajnych sytuacjach mogą doprowadzić nas nawet do konieczności zamknięcia prowadzonej działalności. W tej właśnie grupie umieścić należy zatory płatnicze. Co o nich wiemy i jak można sobie z nimi skutecznie poradzić?
Zatory płatnicze pojawiają się najczęściej w przypadku małych firm, których rezerwy finansowe są ograniczone, lub początkowo nawet nie istnieją. Jednak warto pamiętać, że do ich wystąpienia może dojść nawet w dużej i prężnie działającej firmie – wiele zależy tu od mądrego sposobu zarządzania.
Spis treści
Czym właściwie dokładnie są zatory płatnicze?
Zatory płatnicze pojawiają się w sytuacji, gdy nasi kontrahenci zalegają nam z płatnościami i sytuacja zaczyna się nawarstwiać. Jeśli nie otrzymujemy w odpowiednim czasie zapłaty za swoje usługi lub towar, to często nie jesteśmy w stanie również terminowo regulować własnych zobowiązań. Konsekwencją mogą być duże problemy finansowe przedsiębiorstwa, które w skrajnych przypadkach prowadzą do bankructwa, jednak z pewnością dochodzi do spadku zaufania i wiarygodności przedsiębiorstwa.
Takie nagromadzone zobowiązanie płatnicze, ma negatywny wpływ na całe otoczenie biznesowe. Jeśli kontrahent nie płaci, to czyni szkodę nie tylko jednej firmie, ale często również innym z nią powiązanymi.
Zator płatniczy w gospodarce można przyrównać do efektu domina lub kuli śnieżnej. Nie otrzymujemy zapłaty i sami też nie mamy jak zapłacić, przez co kolejne firmy zostają postawione dokładnie w takiej samej sytuacji, jak nasza.
Skąd się biorą zatory płatnicze?
Zdaniem specjalistów z dziedziny finansów zatory płatnicze mogą pojawiać się z różnych powodów. Jednym z nich będzie nieodpowiednia i nieprzemyślana strategia finansowa niektórych przedsiębiorców. Chodzi dokładnie rzecz biorąc o sytuacje, w której uzależniamy możliwość spłacenia kontrahentów od tego, czy sami otrzymamy zapłatę za wykonane usługi lub dostarczone towary.
Tak więc to czy zapłacimy jednemu partnerowi biznesowemu, zależy od drugiego. Jest to prosta droga do utracenia płynności finansowej przedsiębiorstwa, w związku z czym nawet niewielkie opóźnienia mogą doprowadzać do znaczących problemów w tej kwestii.
Jeśli szukamy przyczyn zatorów płatniczych to koniecznie należy również wziąć pod uwagę bieżącą sytuację gospodarczą w kraju. Wielu przedsiębiorców dba o posiadanie rezerw finansowych na bardziej „chude’ okresy. Jednak w obliczu kryzysu gospodarczego i utraty stałych źródeł dochodu i to może nie wystarczyć. W takich sytuacjach często dochodzi do znaczącego naruszenia płynności finansowej przedsiębiorstwa, a niekiedy skutkuje to nawet ogłoszeniem bankructwa.
Problem nieuczciwych kontrahentów również ma w kwestii płynności finansowej duże znaczenie. Można trafić na firmę, która umyślnie dąży do odłożenia płatności w czasie, tak długo, jak tylko będzie to możliwe. W swoich działaniach wykorzystują niską skuteczność sądów oraz bardzo powolne procesy windykacji należności.
Niekiedy przyczyną wystąpienia zatorów finansowych staje się nasze nieodpowiedzialne podejście do biznesu. Każdą firmę, z która zamierzamy podjąć współpracę powinniśmy sprawdzić, aby zyskać pewność co do jej wiarygodności i wypłacalności. Znaczące będą również wcześniejsze współprace z innymi podmiotami. W przeciwnym razie podjęcie współpracy może być ryzykowne. Podobnie sytuacja ma się w przypadku tzw. szarej strefy, z która lepiej nie podejmować działań.
Pamiętajmy, że to jedynie wierzchołek góry lodowej. Przyczyn pojawienia się zatorów płatniczych może być zdecydowanie więcej. Występują one również często na skutek bankructwa kontrahenta, agresywnej strategii zarządzania finansowego przedsiębiorstwem.
Pamiętajmy również, że mamy prawo upominać się u kontrahenta o uregulowanie należności. Często tego nie robimy, gdyż obawiamy się, że w ten sposób ucierpi nasza współpraca lub stracimy klienta. Jednak ta nie jest i większość kontrahentów nie rezygnuje ze współpracy jeśli przypomnimy im o uregulowaniu należności.
Statystycznie zatory płatnicze najczęściej pojawiają się w firmach działających w branży budowlanej oraz transportowej, jak i branży spożywczej. Specjaliści zwracają uwagę na ich duże znaczenie dla stabilności gospodarki.
Zatory płatnicze – jakie mogą być ich konsekwencje?
Rynek można przyrównać do łańcucha, którego poszczególne ogniwa łączą się ze sobą. Podobnie poszczególne firmy i przedsiębiorstwa są ze sobą połączone ze względu na swoją współpracę biznesową. Jeśli w jednej z firm dojdzie do zatoru finansowego, to konsekwencje tego może ponosić zdecydowanie więcej firm, które razem z nią znajdują się we wspomnianym łańcuchu.
Nieterminowe regulowanie płatności przez jedną z firm, często prowadzi do tego, że my nie możemy zapłacić kolejnej, pojawiają się wielostopniowe opóźnienia, które prowadzą do tego, że słabsi gracze rynkowi nie wytrzymują i muszą ogłosić upadłość.
To jedynie element skutków, jakie mogą pojawić się w wyniku zatorów finansowych. Co mogą one oznaczać dla przedsiębiorców?
- Pojawienie się problemów z wypłacalnością firmy – jeśli kontrahent nie zapłaci nam za towar lub usługę, to my nie możemy uregulować swoich zobowiązań wobec innych i stajemy się w ich oczach niewypłacalni i niegodni zaufania.
- Utrata płynności finansowej – najprościej rzecz ujmując oznacza sytuację, gdy do wydania jest więcej niż mamy lub zarabiamy. Konsekwencją jest często zaciąganie różnego rodzaju kredytów i pożyczek, które w wielu przypadkach nie są korzystne.
- Brak możliwości wypłaty wynagrodzeń pracownikom – dotyczy to szczególnie mniejszych firm, które jeśli nie otrzymają zapłaty, nie będą również w stanie opłacić pracy swoich pracowników.
- Znaczące pogorszenie relacji z partnerami biznesowymi- w biznesie relacje mają duże znaczenie i często odbijają się na rozwoju przedsiębiorstwa. Jeśli dojdzie do zatoru finansowego możemy znacząco stracić w oczach naszego partnera biznesowego.
- Zatrzymanie rozwoju przedsiębiorstwa – rozwój w większości przypadków wiąże się z koniecznością inwestycji. Jeśli jednak nie otrzymujemy zapłaty i nasze przedsiębiorstwo nie ma wpływów to walczymy o przetrwanie zamiast się rozwijać.
- Firma bez finansowania nie może właściwie funkcjonować, co wiąże się niekiedy z koniecznością zawieszenia jej działalności lub zamknięciem czy ogłoszeniem upadłości.
- Przedsiębiorcy, których kontrahenci nie płacą w terminie mają również często trudności z nabyciem produktów, które są im niezbędne do wytwarzania towarów do sprzedaży czy świadczenia usług. W związku z tym nie mają możliwości prowadzenia swojej działalności.
- Zatory płatnicze mogą generować koszty – najbardziej wymowne są często te związane z egzekucją i windykacją należności.
- Firma może nie mieć możliwości wprowadzania na rynek nowych produktów, a promocje i obniżki cen stają się całkowicie nieopłacalne.
- Pogłębianie zadłużenia – zwracanie się o pożyczki i kredyty, które mają załatać braki.
Jak można rozwiązać problem zatorów płatniczych?
Pojawienie się zatoru płatniczego może dotyczyć właściwie każdej firmy, niezależnie od jej wielkości czy branży w jakiej działa. Specyfika takich przypadków w biznesie sprawiła, że konieczne stało się wdrożenie odpowiednich rozwiązań. Pojawiły się zarówno te systemowe, pod postacią Ustawy o zatorach płatniczych, jak i bardziej komercyjne czyli faktoring oraz kredyty.
Można więc śmiało stwierdzić, że mimo iż zatory płatnicze stanowią sytuację dość trudną i z pewnością stresującą to nie są one sytuacją, z której nie można się pozbierać. Do dyspozycji mamy co najmniej kilka rozwiązań, na które warto zwrócić szczególną uwagę.
Dla kogo zatory płatnicze są największym obciążeniem?
Zatory płatnicze najsilniej uderzają w mikro oraz małe przedsiębiorstwa. Wynika to z ich specyficznego modelu biznesowego, który wykazuje również dużą wrażliwość na zmiany w polityce państwa. Takie jednostki gospodarcze zwykle nie posiadają wyspecjalizowanych działów, które zajmują się należnościami i opóźnieniami w płatnościach.
W przypadku dużych i średnich firm, nie widać tak silnego oddziaływania na ich funkcjonowanie oraz dalsze inwestycje ze względu na zatory płatnicze. Najczęściej nie mają one tak wielkiego znaczenia, o ile dotyczą pojedynczych i nie największych z realizowanych transakcji.
W jaki sposób możemy uniknąć powstawania zatorów płatniczych?
Przede wszystkim nie powinniśmy spokojnie czekać i mieć nadziei, że przeterminowana faktura na pewno zostanie niedługo uregulowana. Jeśli kontrahent nie zapłacił jej w terminie, to należy mu regularnie przypominać o tej należności. Brak odpowiedzi lub rosnące opóźnienie może stanowić podstawę do wystawienia przedsądowego wezwania do zapłaty, a następnie kontynuowania windykacji należności.
Jako przedsiębiorcy powinniśmy pamiętać, że pieniądze, które uzyskujemy ze sprzedaży towarów lub usług są nam niezbędne, aby dalej rozwijać swoją firmę, a także aby zachować jej płynność finansową. Niezbędne jest więc dochodzenie zapłaty należności.
Jeśli wysyłasz do kontrahenta jakiekolwiek listy z wezwaniami do zapłaty i ponagleniami, to najlepszym rozwiązaniem jest list polecony z potwierdzeniem odbioru. W dalszych czynnościach będzie to dla Ciebie stanowić istotny dowód, że podejmowałeś próby polubownego załatwienia sprawy.
Można również powierzyć sprawę specjalistom i jeśli zapłata się przedłuża to oddać ją do profesjonalnej firmy windykacyjnej. Innym rozwiązaniem jest faktoring, z którego korzysta obecnie bardzo wiele firm.
Co jeśli mieliśmy już sytuację zatoru płatniczego i nie chcemy dopuścić do powtórki?
Zatory płatnicze są bardzo powszechnym zjawiskiem w biznesie i z pewnością bardzo wielu przedsiębiorców miało z nimi do czynienia. Jednak warto dążyć do zabezpieczenia się przed takimi sytuacjami. Nie jest to łatwe, a większość metod nie daje całkowitej pewności, że sytuacja się nie powtórzy, jednak możemy do tego dążyć. Pośród pomocnych rozwiązań wymienia się:
- ubezpieczenie należności,
- stosowanie w umowach wysokich kar finansowych za pojawianie się opóźnień w opłacaniu należności,
- wystawianie faktur z krótkim terminem płatności,
- przed podjęciem współpracy możemy sprawdzić przyszłych kontrahentów w dostępnych bazach dłużników,
- wybieranie do współpracy jedynie sprawdzonych kontrahentów.
Ustawa o zatorach płatniczych
Z uwagi na fakt, że pojawianie się zatorów płatniczych jest szczególnie powszechne w branżach spożywczej, transportowej oraz budowlanej i może mieć istotny wpływ na stabilność gospodarki, polski rząd przyjrzał się problemowi i dnia 1 stycznia 2020 roku weszła w życie ustawa o zatorach płatniczych, która ma za zadanie ich ograniczenie. W tej dziedzinie z pewnością niezbędne było wprowadzenie konkretnych rozwiązań.
Założenia ustawy:
- W ustawie uregulowana została kwestia maksymalnych terminów płatności. Jeśli dłużnikiem w transakcji jest podmiot publiczny to maksymalny termin zapłaty może wynosić 30 dni, wyjątek stanowią tu szpitale i inne podmioty lecznicze, które na zapłatę mają maksymalnie 60 dni.
- Ustawa dopuszcza możliwość odstąpienia od umowy lub też jej wypowiedzenie w sytuacji, gdy termin zapłaty przekracza 120 dni.
- Wzrost poziomu odsetek za opóźnienie – od stycznia 2020 odsetki za opóźnienie mogą wynosić 11,5 %, w przypadku podmiotów leczniczych pozostawiono wcześniejsza niższą stawkę 9,5%.
- Nałożenie na duże firmy obowiązku przygotowywania raportu z praktyk płatniczych – w ten sposób mniejsze firmy będą miały możliwość zweryfikowania terminów płatności, jakie stosowane są przez ich potencjalnych partnerów biznesowych.
- Wprowadzenie kar administracyjnych – mają one być nakładane na przedsiębiorstwa, które doprowadzają do powstawania zatorów płatniczych. Za nakładanie takich kar odpowiada UOKiK.
Wprowadzenie nowej ustawy to jedno. Jednak pojawiły się również zmiany w ustawach o podatku dochodowym od osób fizycznych i od osób prawnych. Obecnie po zmianach, w sytuacji gdy dłużnik nie dokona zapłaty należności w ciągu 90 dni od momentu, gdy upłynął termin płatności, to wierzyciel zyskuje możliwość obniżenia podstawy opodatkowania o kwotę, jakie brakuje. Jednocześnie dłużnik zmuszony będzie do powiększenia swojego przychodu, o kwoty, których nie zapłacił.
Skuteczny sposób na zatory płatnicze – faktoring
Wprowadzone przez rząd rozwiązania są z pewnością dobre dla przedsiębiorców, jednak wymagają czasu. W związku z tym wiele osób prowadzących działalność, które chcą uniknąć takich sytuacji decyduje się na korzystnie z usługi faktoringu, która skutecznie pozwala na utrzymanie płynności finansowej.
Faktoring można określić jako sprzedaż wierzytelności. Przy pomocy umowy cesji przekazujemy instytucji faktoringowej dług, za który od razu otrzymujemy wynagrodzenie. My mamy faktury opłacone właściwie od razu, a windykacją i uregulowaniem należności zajmuje się zewnętrzna firma. Z faktoringu można korzystać zarówno jednorazowo, jak i na podstawie stałej umowy przy każdej kolejnej fakturze. Jednak zwykle konieczne jest spełnienie warunków stawianych przez faktora.